Exact zeggen hoeveel individuen elke vogelsoort in Nederland telt kan natuurlijk niet. Dankzij de ‘Samenwerkende Organisaties Vogelonderzoek Nederland’ (Sovon) hebben we wél een goede schatting. De top 10 wordt al jaren bezet door dezelfde tien vogels – maar de volgorde varieert. Een strenge winter kan er maar zo voor zorgen dat het aantal winterkoninkjes behoorlijk daalt, bijvoorbeeld. Dit is de meest recente top 10 van de vogels die hier het meest voorkomen.
1. Merel: 650.000-1.100.000
Ook dit jaar heeft de merel, de Turdus merula, de koppositie. De vraag is hoe lang nog – sinds enkele jaren neemt zijn aantal gestaag af, vooral in het zuiden van het land. Voornaamste oorzaak is het door muggen overgebrachte Usutu-virus. Sinds 2016 treft dat ook de Nederlandse merels. De toenemende droogte trekt deze zangvogel trouwens ook slecht: dan kan hij minder wormen vinden voor zijn jongen. Zo klinkt de merel.
Foto: Matthias Erkelens
2. Huismus: 600.000-1.000.000
De mensenvriend onder de vogels vind je op de tweede plek: de huismus – de Passer domesticus. Best bijzonder eigenlijk, hij staat óók op de Rode Lijst van de Nederlandse Broedvogels. In de laatste twee decennia van de vorige eeuw halveerde het aantal broedparen. De huismus houdt zich tegenwoordig goed staande in Nederland – al heeft hij het zwaar in woonwijken. Daar vindt hij minder ouderwetse daken om onder te broeden, bijvoorbeeld. Zo klinkt de huismus.
Foto: Gert-Jan Pieterse
3. Spreeuw: 450.000-750.000
Luidruchtig met witte spikkels: de spreeuw – de Sturnus vulgaris – staat op de derde plek. Ook zijn aantal loopt sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw terug, vooral door intensiever gebruik van grasland. In voormalige Oostbloklanden voelt hij zich meer senang. Gelukkig kunnen we ook in Nederland genieten van de indrukwekkende luchtfiguren van spreeuwenzwermen. De Duitse fotograaf Daniel Biber maakte deze prachtige fotoserie. Hier zie je hoe een spreeuwenzwerm wordt opgejaagd door roofvogels, boven het Friese Reduzum. Zo klinkt de spreeuw.
Foto: Kevin van den Hoven
4. Vink: 400.000-500.000
Met de vink – de Fringilla coelebs – gaat het al jaren uitstekend, vandaar ook de vierde plek. Hij is met grotere getale in Nederland, onder meer door aangelegde bossen in de Flevopolder. Hij houdt nu eenmaal van bossen en bomen. Sinds de 21e eeuw is het aantal vinken stabiel: alle geschikte broedplekken zijn bezet. ’s Winters worden ‘onze’ vinken aangevuld met miljoenen vinken uit het Noorden. Hier in Nederland liggen de beukennootjes tenminste niet (vaak) verstopt onder een pak sneeuw. Zo klinkt de vink.
Foto: Cindy Kuiphuis
5. Winterkoning: 400.000-600.000
Eén van de kleinste broedvogeltjes in Europa staat halverwege de lijst: de winterkoning – de Troglodytes troglodytes. Of eigenlijk meer winterkoninkje, hij meet slechts zo’n tien centimeter. En ook al doet zijn naam anders vermoeden, heer en meester is hij zeer zeker níet in een (ouderwetse) winter. Met zijn kleine lijfje heeft hij nauwelijks vetreserves om zichzelf dan warm te houden. Eenvoudig spot je dit kleine vogeltje niet. Hij is niet alleen klein maar ook onopvallend bruin. Z’n kleine wipstaartje is eigenlijk het meest opvallend. En zijn mooie zang. Want klein of niet, zingen kan hij als de beste. Zo klinkt de winterkoning.
Foto: Francisca Bakker
6. Koolmees: 375.000 – 625.000
Net als vorig jaar staat de koolmees, de Parus major, op plek zes. Je ziet de koolmees overal in Nederland. Vooral in bosrijke gebieden zoals de Veluwe en Utrechtse Heuvelrug. Goed nieuws, ook voor de eiken in Nederland. Pa en ma koolmees eten namelijk de eikenprocessierups, en voeren ‘m ook aan hun jongen. Via de webcams van Beleef de Lente kun je ook dit jaar weer het wel en wee van een koolmeesgezin volgen. Zo klinkt de koolmees.
Foto: Annie Keizer
7. Tjiftjaf: 350.000 – 550.000
Op de zevende plek in deze top 10 de tjiftjaf – de Phylloscopus collybita. De bosvogel die zijn eigen naam zingt. Dat is meteen zijn meest opvallende eigenschap, qua gestalte springt hij niet in het oog. In het voor- en najaar krijgt ‘onze’ tjiftjaf gezelschap van trekkende tjiffen van elders. Overwinteren doet de tjiftjaf in warmere contreien. De Nederlandse tjiftjaf verkiest daarvoor het Iberisch Schiereiland en Noord-Afrika. Trekken doet hij vooral ’s nachts. Als eerste zangvogel keert hij weer huiswaarts, in maart. De eerste zingende tjiftjaf spotten is dan voor menig vogelaar weer een uitdaging. Zo klinkt de tjiftjaf.
Foto: Annie Keizer
8. Houtduif: 250.00-500.000
Op nummer acht de grootste duif van ons land: de houtduif – de Coluniba palumbus. De enige vogel in de top 10 waarop mag worden gejaagd, zij het in een beperkte periode. De houtduif kan enorm veel zaden opslaan in zijn krop, en zo behoorlijk wat schade toebrengen aan gewassen. Helemaal als hij gezelschap krijgt van soortgenoten die in Scandinavië broeden. Daarbij gaat het om enorme aantallen. Zo klinkt de houtduif.
Foto: Marty Krielen
9. Wilde eend: 200.000-300.000
Gelukkig staat hij nog in de top 10, maar goed gaat het niet met de wilde eend – de Anas platyrhynchos. Sinds de jaren negentig verdween zeker dertig procent van de broedpopulatie én van de winteraantallen. 2020 is daarom uitgeroepen tot Jaar van de Wilde Eend. Met hulp van het publiek hopen Sovon en Vogelbescherming Nederland zicht te krijgen op de vermoedelijk oorzaak: lage overlevingskansen van de jonge eendjes. Via de – gratis – app Kuikenteller kun je gespotte eendenkuikens doorgeven. Zo klinkt de wilde eend.
Foto: Annelies Vriens
10. Fitis: 150.000-250.000
Hekkensluiter van deze lijst is de fitis – de Phylloscopus trochilus. Nog een vogel die landelijk gezien afneemt in aantal. Overwinteren doet deze geelgroene insecteneter ten zuiden van de Sahara in Afrika. Eind juli begint hij aan zijn verre tocht, dat doet hij net als de tjiftjaf vooral ’s nachts. Honderden kilometers per nacht, maar wat wil je ook, met de Sahara als einddoel. Zie je eind augustus, begin september een fitis? Dat is dan waarschijnlijk één van de miljoenen Scandinavische broedvogels die even Nederland aandoen tijdens het trekken. In maart keert de fitis weer terug in Nederland. Zo klinkt de fitis.
Foto: Alexander Schlatmann
Meer Top 10’s
Meer over de vogels uit deze Top 10
- Is een heggenmus eigenlijk een mus?
- Wil je de mus helpen? Houd je tuin dan rommelig en groen – en hang een nestkast of speciale mussenflat op. Kies uiteraard wél een veilig plekje.
- Leuke vinkenweetjes hoor je in deze aflevering van Roots’ podcast Notenkrakers.
- Waarom de tjiftjaf soms tóch overwintert in Nederland hoor je in deze aflevering van Notenkrakers.
- Hier lees je meer over de Zuid-Kennemerlandse fitissen – vanuit het oogpunt van de ‘vogelringerij’.
- Hoe je de fitis en de tjiftjaf qua zang van elkaar onderscheidt hoor je hier.
- Wist je dat er negen soorten mezen voorkomen in Nederland en België?
BRON: deze top 10 is gebaseerd op de meest recente Vogelatlas van Nederland, van Sovon Vogelonderzoek Nederland. Roots is hierbij uitgegaan van het aantal broedparen.
FOTO: KEVIN VAN DEN HOVEN
