De Bijenwerkdag, de Nationale Bijentelling en het inperken van gewasbeschermingsmiddelen met neonicotinoïden die schadelijk zijn voor bestuivers, bijen staan dit jaar volop in de aandacht. En nu is er na vijftien jaar een nieuwe rode lijst. Kern van het verhaal: de achteruitgang stopt niet. Ruim de helft van de beschouwde soorten zit in de gevarenzone.
De geelstaartklaverzandbij staat als ‘kwetsbaar’ op de nieuwe rode lijst voor bijen. Foto: Menno Reemer
Voor het eerst sinds 2003 is er een nieuwe rode lijst van de Nederlandse bijen opgesteld. Op deze lijst staan de in ons land bedreigde soorten. Hieruit blijkt dat het niet goed gaat met de bijenfauna. Want van de 331 beschouwde bijensoorten (er leven 359 soorten in Nederland) staan er 181 op de rode lijst. Omgerekend is dat bijna 55 procent. En 46 soorten zijn verdwenen binnen de landsgrenzen.
Bloemarmoede
De belangrijkste oorzaak van de achteruitgang is de intensieve landbouw. Vermesting, minder bloemplanten (bloemarmoede genoemd), verdroging en het gebruik van bestrijdingsmiddelen hebben een grote impact op wilde bijen. Hier en daar worden de bestuivers wel iets geholpen. Zo heeft Nederland recent ingestemd met een voorstel van de Europese Commissie om de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen, met daarin werkzame stoffen uit de groep van neonicotinoïden, in te perken. De belangrijkste reden is dat deze stoffen rechtstreeks schadelijk zijn voor wilde bijen, honingbijen en hommels.
Rode lijst
Hoe belandt een bij eigenlijk op de rode lijst? Wetenschappers kijken naar de combinatie van zijn huidige zeldzaamheid en zijn trend tussen 1950 en 2016. Dat gebeurt aan de hand van gegevens in het landelijke databestand van de Nederlandse bijen. Dat bestand wordt beheerd door EIS Kenniscentrum Insecten. De rode lijst is opgesteld in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Licht en donker
In 2003 is er ook een rode lijst van de Nederlandse bijen verschenen. Leg je deze lijst naast de nieuwe dan zie je interessante verschillen. De nieuwe rode lijst is in ieder geval langer dan de vorige uit 2003: er staan 23 soorten meer op. Enkele soorten zijn verdwenen uit Nederland sinds 2003, zoals de waddenmetselbij en de roodstaartklaverzandbij. 37 soorten staan voor het eerst op de lijst. En 26 soorten gaan naar een zwaardere categorie. Er zijn ook lichtpuntjes. Enkele soorten zijn bijvoorbeeld teruggekeerd in Nederland, zoals de vierbandgroefbij en de donkere klokjeszandbij. Ook schuiven 21 soorten door naar lichtere categorie van de rode lijst.
Foto header: deze foto was een van de winnaars van de Foto van de Maand (juli 2017). De maker is Roots-lezer Roelof de Hoog.
