Met zijn rode hoed en witte stippen is de vliegenzwam een van de meest tot de verbeelding sprekende paddenstoelen. Dus de moeite waard om van dichtbij te bekijken. Bovendien kun je dan meteen nog wat andere interessante soorten meepikken.
1. De Bilt: duizenden exemplaren bij de fraters
Behalve dertig oudere monniken wonen er op het terrein van het Fraterhuis op de grens van De Bilt en Zeist ook een heleboel vliegenzwammen, tenminste als de omstandigheden gunstig zijn. Elk jaar is het natuurlijk afwachten hoeveel het er zijn. Ze groeien zowel in de tuin waar gemaaid wordt als op een wat ruigere plek. In dit geval zijn de meeste exemplaren goede vrienden met beuken en een handjevol eiken.
Waar? Fraterhuis St. Jozef aan de Schorteldoeksesteeg 1 in De Bilt (zijweg van de Utrechtseweg op de grens met Zeist.
Nog meer te zien? Knoop er een wandeling door het nabijgelegen landgoed Beerschoten aan vast; dan kom je ook veel andere paddenstoelen tegen.
De naam vliegenzwam is afgeleid van het gif muscarine dat erin zit; de musca domestica is de huisvlieg. Vroeger legde men de hoed van de vliegenzwam in een kopje met melk om vliegen te vangen. Foto: Niels Kooyman
2. Kennemerduinen: misschien kom je de smakelijke melkzwam tegen
De vliegenzwam is een paddenstoel die het herfstgevoel aanwakkert. Op Landgoed Koningshof staan er elk jaar duizenden. Altijd op dezelfde plek. Ze leven samen op het duinzand met de berken en grove dennen.
Waar? Landgoed Koningshof in Overveen (bij de ingang aan de Duinlustweg het brede pad aflopen tot het einde).
Nog meer te zien? Smakelijke melkzwam en in Elswout (het landgoed er vlakbij) de zeldzame beukenkoraalzwam. Dit roze zwammetje komt op maar een paar plekken in Nederland voor en Elswout is zelfs de enige locatie in West-Nederland.
3. De Belgische Kempen: rijk aan zeldzame heidepaddenstoelen
De Liereman bij Oud-Turnhout is een goede plek om te gaan zoeken naar vliegenzwammen. Dit is namelijk zandgrondgebied. Op mosrijke, open plekken en langs paden heb je de meeste kans op vliegenzwammen, want daar is de grond het armst. De vroegste vliegenzwam ooit in Weelde werd gespot op 11 juni, vlak bij De Liereman. Maar dat was erg uitzonderlijk. Het is trouwens een gebied waar veel paddenstoelen zich thuis voelen. Er komen zo’n vijfhonderd verschillende soorten voor. Het bijzonderst (en zeldzaamst) zijn de heidesoorten, zoals de okerkleurige vezeltruffel, de pagemantel, het witte heidetrechtertje, het blauwgroene trechtertje, de peperboleet, de bittere boleet, het gewone vuurzwammetje, de dennenslijmkop en de heideknotszwam.”
Waar? De Liereman, Schuurhovenberg 43, Oud-Turnhout. Volg een van de wandelroutes en je komt vanzelf vliegenzwammen tegen.
Nog meer te zien? Bijzondere heidepaddenstoelen.
Vliegenzwam en wandelaar. Foto: Edwin Giesbers
4. Veluwe: zoek ook eens naar de speldenprikzwam
Vliegenzwamzoekers moeten zeker op het voormalig stuifzand in het gebied achter de Posbank gaan wandelen. Daar is de trefkans het grootst.
Waar? Het voormalige stuifzandgebied ten noorden van de Posbank: het Rheder- en Worthrhederzand en verder richting Onzalige Bossen tot aan Laag Soeren.
Nog meer te zien? Je vindt er onder meer de (paarse) amethistzwam. Ook de heideknotszwam groeit hier, en de speldenprikzwam, die hier tamelijk uniek is. Hij groeit op de mest van de loslopende IJslandse paarden. De naam slaat op de kleine zwarte ‘speldenprikjes’ die op de bovenkant van het piepkleine zwammetje te zien zijn.
5. Boswachterij Staphorst: nog 252 andere soorten
In de Zwarte Dennen, Boswachterij Staphorst, staan er geen duizenden, maar wel genoeg om een leuke middag te beleven in dit mooie natuurgebied. Bovendien zijn er nog 252 andere soorten paddenstoelen gesignaleerd.
Waar? Rondom de parkeerplaats en het meertje van de Zwarte Dennen (Boswachterij Staphorst).
Nog meer te zien? Onder andere de kostgangerboleet (groeit op aardappelbovisten), cantharellen, kastanjeboleet, eekhoorntjesbrood, tolzwammen, truffelknotszwam en meer.
Paspoort vliegenzwam
Naam: Amanita muscaria.
Hoogte: gemiddeld 7-15 cm (met uitschieters: in 2012 werd in het Belgische De Pinte een vliegenzwam van 26,5 cm hoog gevonden en in Zwitserland is er ooit eentje gezien die 30 cm hoog was).
Grootte van de hoed: gemiddeld 5-15 cm.
Witte stippen: de paddenstoel zit eerst in een wit velum universale en als zijn hoed zich ontvouwt blijven daarvan resten achter. Door de regen spoelen de witte stippen eraf.
Locatie: vooral in de buurt van berken, maar ook wel bij dennen, sparren, eiken en beuken. Hij gaat namelijk een symbiose met deze bomen aan.
Giftigheid: enigszins giftig. Aanraken is niet gevaarlijk, maar je kunt er wel ziek van worden als je ’m opeet, tenzij je precies weet hoe je deze paddenstoel moet bereiden. Als een kleine hond de zwam verorbert, kan hij doodgaan. Bepaalde stoffen in de vliegenzwam, vooral in de hoed, kunnen hallucinaties veroorzaken.
Meer lezen over paddenstoelen?
- Vind je paddenstoelen alleen in de herfst?
- Zo maak je perfecte foto’s van paddenstoelen (als je weinig spullen bij je hebt).
- De tonderzwam gonst van het leven…
Foto header: Maria van Dijk / Tekst: Monique van Klaveren
