‘Freeze, fight, or flight’ oftewel bevriezen, vechten of vluchten. Dat zijn de tactieken van dieren bij gevaar. Welke tactiek een dier vooral hanteert verschilt per soort. Mieren kunnen bevriezen en een flink robbertje vechten – ook met elkaar. Maar minstens zo goed zijn ze in ontsnappen, door zichzelf te katapulteren bijvoorbeeld. En, naar nu blijkt: mieren rollen weg door zich op te vouwen tot héle kleine balletjes.
Jezelf naar een veiliger oord katapulteren
Mieren kunnen zich met hun loeisterke kaken afzetten tegen een hard oppervlak. Zo katapulteren ze zichzelf als het ware naar een veiliger plekje. Wetenschappers van de Universiteit van Parma, Italië, ontdekten nu nóg een staaltje hogere ontsnappingskunst: sommige mieren kunnen zich als de wiedeweerga oprollen en wegrollen. Moet je wel goed kunnen inschatten dat je ook daadwerkelijk wegrolt. Laat dat maar aan die slimme mieren over.
Ontsnappingsonderzoek bij Toscaanse mieren
De wetenschappers verzamelden drie kolonies mieren – de Myrmecina grainicola – uit mierennesten in een bos in Toscane. Ze plaatsten hen op een oppervlak waarvan ze de helling varieerden door ‘m geleidelijk steeds meer op te tillen. Gevaar, zoals een naderende vijand of ander onheil dat doorgaans wordt aangekondigd door trillingen, bootsten de wetenschappers na. Ze tikten op het vlak zodat het ging trillen. Vervolgens onderzochten ze de reacties van de mieren. Ook testten ze hoe ver een rolbeweging de miertjes bracht in een natuurlijke, nagebootste omgeving van blaadjes, aarde en steen.
Een mier uit het onderzoek. Foto: Daniele Giannetti (Creative Commons Licence)
Mieren rollen weg bij precies de juiste helling
Wat bleek? De slimme mieren rolden zich alléén op tot een balletje als het oppervlak een helling had van minstens 10 graden – of nog steiler. Ze wisten dus precies wanneer oprollen een effectieve ontsnappingsstrategie zou zijn. Hoe ver die strategie hen bracht verschilde per ondergrond: van 6 cm op aarde tot liefst 17 cm op steen en blaadjes.
Hoe een mier wegrolt? Voelsprietjes plat op het koppie, koppie op de grond, lijfje zo strak mogelijk opgerold, en vervolgens zo hard mogelijk afzetten met de achterste pootjes. Je ziet die precieze rolbeweging hier schematisch in beeld. Dat wegrollen gaat indrukwekkend snel, zo constateerden de wetenschappers: liefst 40 centimeter per seconde. Even ter vergelijking: bij een alledaags loopje legt een mier per seconde een krappe centimeter af.
De mier kan zich nu scharen bij het korte rijtje van andere ‘wegrollers’ – zoals bepaalde spinnen, rupsen en salamanders.
Meer mieren
- Wil je die rappe ontsnappingen met eigen ogen zien? Meer beelden en video’s vind je in het (Engelse) wetenschappelijke artikel in Scientific Reports: ‘Rolling away: a novel context-dependent escape behaviour discovered in ants‘.
- In het aprilnummer van Roots praatten we voor de rubriek ‘In de ban van’ met mierenliefhebber en – onderzoeker Jitte Groothuis.
- Mieren leveren zo op hun manier een bijdrage tegen de ontbossing, ontdekten wetenschappers eerder.
- Bert Faber spendeerde een middag bij een mierennest legde de verschillende facetten van een mierenleven vast op beeld – je ziet en leest het in ‘Zo maak je een fotoserie’.
CREDITS: BEELD DANIELE GIANNETTI (LICENSE CREATIVE COMMONS)
