Elk nadeel heeft zijn voordeel en dat geldt zeker voor de bijenorchis, misschien wel de mooiste orchidee van Nederland. Deze goedlachse orchis profiteert van de klimaatverandering en is hier steeds vaker te vinden, zelfs midden in de stad! Je leest er alles over in Roots mei – hier vast een voorproefje.
Eerst even over die naam
Van dichtbij bekeken lijken de grote en opvallende bloemen van de bijenorchis op breed lachende, futuristische tekenfilmfiguren. Of op bijen, vandaar de naam. De bijenorchis komt uit het geslacht Ophrys, waarvan veel soorten een bijzondere relatie met insecten onderhouden. Voor kruisbestuiving lokken de planten namelijk tal van insecten naar hun bloemen, zoals wespen, vliegen en bijen.
Slinkse truc: seksparfum
Om die insecten te lokken gebruikt de bijenorchis een slinkse truc: hij maakt een seksparfum aan. Hiervoor gebruikt hij dezelfde feromonen die ook vrouwelijke insecten gebruiken om hun partner te lokken. Als de mannelijke insecten op de onweerstaanbare geur zijn afgekomen, hebben de orchissen nog een troef in handen: de bloemen zijn zo gevormd dat ze lijken op het vrouwtje van het te lokken insect. Tja, zie dan als goedgelovig insect zo’n orchis maar eens te weerstaan. Eenmaal aangekomen bij een orchis vertonen sommige insectenmannetjes zelfs nog baltsgedrag voordat de pseudoparing plaatsvindt. Grappig genoeg behoort de bijenorchis niet tot deze misleiders; gezien zijn naam denk je natuurlijk meteen aan de bij als bestuiver, maar de bijenorchis is zelfbestuivend.
Foto: Edwin Giesbers
Menig orchidee in de problemen door klimaatopwarming
Door de klimaatopwarming hebben veel planten het moeilijk en dat geldt ook voor een aantal Ophrys-soorten. Jean Claessens en Jacque Kleynen, orchideeënexperts en auteurs van het 440 pagina’s tellende standaardwerk The Flower of the European Orchid leggen uit waarom: “Een probleem dat door de klimaatverandering kan ontstaan, is dat de orchidee en de bestuiver niet meer synchroon verschijnen. Door het warmere weer bloeit de orchidee vroeger, maar de bestuiver wordt nóg eerder actief. Daardoor kunnen in de toekomst problemen ontstaan bij de bestuiving van orchideeën die afhankelijk zijn van een bepaald insect. Een goed voorbeeld hiervan is de relatie tussen de spinnenorchis in Groot-Brittannië en zijn bestuiver, de zwart-bronzen zandbij.”
De timing van de bestuiving wordt dus in de war geschopt door de klimaatverandering. De list van de spinnenorchis werkt namelijk alleen als het vrouwtje van de zandbij nog niet is ontwaakt uit haar winterslaap. En doordat het tegenwoordig in het voorjaar vaak warmer is, wordt ze eerder wakker. Uit onderzoek blijkt dat de mannelijke zandbij dan toch de voorkeur geeft aan de echte zandbijvrouw en de orchis links laat liggen.
Het (grote) voordeel van zelfbestuiving en dus onafhankelijkheid
Het goede nieuws: als zelfbestuiver heeft de bijenorchis geen last van die afhankelijkheid van insecten. Bovendien heeft de klimaatopwarming op deze soort juist een voordelig effect, zeker in ons koude kikkerlandje. “De bijenorchis profiteert zonder twijfel van de klimaatverandering. Hij is met een heuse opmars bezig”, zegt Joop Schaminée, hoogleraar Vegetatie ecologie aan Wageningen University & Research.
Ook andere orchideeën profiteren van de opwarming, zoals de hyacinthorchis. Meer daarover – en uiteraard over de bijenorchis zelf – lees en zie je in de nieuwe Roots.
CREDITS: TEKST EN FOTO’S EDWIN GIESBERS
Naast de bijenorchis vind je daarin nog veel meer:
- De blauwborst laat van zich horen – op deze 5 plekken kun je ‘m bewonderen. Online delen we vast deze 2 blauwborst-hotspots.
- Vlinderwandeling bij Westerwolde (GR)
- Lofzang op de grote vuurvlinder
- Ontdek je plekje: de mooiste fotolocaties van Nederland
- Honingbijen in het wild
- Kwestie: horen mountainbikers thuis in de natuur?
- De tuintips van Ruurd Jelle van der Leij
- In gesprek met ‘de paddenman’
- Natuurommetje rondom het Zeeuwse Dijkwater
En nog veel meer… Je bestelt deze extra dikke Roots eenvoudig online – dat kan t/m 19 mei zónder verzendkosten.
Meer lezen
- Hoe je een orchidee op de foto zet? Nou, zo.
- Roots redacteur Paul Böhre woont in Schoorl – en is dol op deze mini-orchideeën
