Buiten is het nog donker, maar de eerste vogels laten al van zich horen. Roots zocht uit waarom vogels zo luidkeels zingen als de zon zich aankondigt.
Het is een van de duidelijkste signalen dat het lente wordt: nog voor de zon zich laat zien, laten zangvogels ’s morgens flink van zich horen. Sommige vogelsoorten, zoals de roodborst, beginnen al een uur voor zonsopkomst! Dit bijzondere verschijnsel, dat ook wel het ‘ochtendkoor’ wordt genoemd, duurt tot het einde van het broedseizoen. Evolutionair gezien moeten vogels een heel goede reden hebben voor hun luidruchtige ochtendritueel. Door zoveel geluid te maken, nemen ze immers een groot risico: ze verraden zichzelf voor roofdieren.
Hallo, ik ben er nog!
Waarom ze het dan toch doen? “Aan het begin van het broedseizoen zingen vogels ‘s ochtends om een partner te lokken”, vertelt Jip Louwe Kooijmans van de Vogelbescherming. “Het zijn vooral de mannetjes die zingen.” Door veel en hard te zingen, laten zij aan vrouwtjes zien dat ze in goede conditie zijn. En een goede conditie staat voor een groot broedsucces.
Later in het broedseizoen zingen vogels vooral om hun territorium af te bakenen. Louwe Kooijmans: “In de nacht kan er van alles met een vogel gebeuren. Hij kan zijn opgegeten bijvoorbeeld. Als hij niet elke dag laat horen dat hij er nog is, zal een buurman zijn territorium inpikken. Hij zingt dus om te zeggen: ik ben er nog.”
Efficiënt timemanagement
Maar hoe weten vogels nu dat ze aan het begin van het broedseizoen ’s ochtends moeten gaan zingen? Sommige vogelsoorten worden getriggerd door de toenemende hoeveelheid licht als de dagen gaan lengen. Andere vogelsoorten reageren op de stijgende temperatuur.
Dat vogels ’s ochtends zingen en niet op een ander moment van de dag, is overigens ook een kwestie van efficiënt timemanagement. ’s Ochtends heeft een vogel namelijk nog niet veel anders te doen. Het is dan nog te donker om voedsel te zoeken. Oftewel: een prima tijd om te zingen. Zodra het licht is, stopt de ochtendzang en gaan de dieren op zoek naar voedsel.
Sommige vogelsoorten laten ook ’s avonds, rondom zonsondergang, nog even flink van zich horen, weet Louwe Kooijmans. “Ze doen dat vlak voordat ze gaan slapen. Denk bijvoorbeeld aan de zanglijster, het roodborstje en de merel. Ook dit is om duidelijk te maken: hier is mijn territorium.’’
Meer interessante verhalen over vogels en zingen
- Zingen nachtegalen alleen ’s nachts?
- Denk je aan uilengeluiden, dan denk je al snel aan de karakteristieke oehoe-klank uit spannende films. Het geluid van de steenuil is echter compleet anders. In deze podcast van Notenkrakers leggen we uit hoe dat klinkt.
- Dat vogels zingen, weten we allemaal. De één doet dat met simpele geluidjes, een ander zingt uit volle borst zijn hoogste lied. Maar zijn er naast vogels ook andere diersoorten die zingen?
Foto bovenaan: Hans van Wijck
Tekst: Carin Röst
