Uniek: de prachtige dekenoctopus is weer gezien (en gefilmd)

Een cape in de kleuren van de regenboog, immuniteit voor het afschrikwekkende Portugees oorlogsschip én een vrouwtje dat maar liefst 40.000 maal zoveel weegt als het mannetje. De dekenoctopus is een enorm  intrigerend zeewezen, dat slechts zelden wordt gezien. Vorige week werd er weer een gespot én op beeld vastgelegd. 

De dekenoctopus in vol ornaat (op video)

De dekenoctopus (Tremoctopus violaceus) leeft in (sub)tropische wateren, op deze kaart zie je waar. Hij wordt slechts zelden gezien. Vorige week had de Australische zeebioloog Jacinta Shackleton dat genoegen toen ze dook bij het Great Barrier Reef, voor het kleine Lady Elliot Island. Ze kon haar ogen nauwelijks geloven, zoals je hoort in de video hieronder. Aan CNN vertelt ze meer over deze legendarische onderzeese ontmoeting, waarvan de beelden de wereld overgingen.

Shackleton is overigens niet de enige die de dekenoctopus op beeld wist vast te leggen. Cameraman Joseph Elayani zag dit intrigerende dier zelfs in tweevoud, tijdens een nachtelijke duik bij de Filippijnen in 2019.

Flamboyante looks

De videobeelden onthullen meteen waaraan deze octopus zijn naam dankt: die flamboyante cape, formaatje deken. Alleen het vrouwtje heeft die ‘deken’, tussen enkele van haar armen. Zodra er gevaar dreigt, in de vorm van bijvoorbeeld een tonijn of blauwe haai, strekt ze haar armen uit en ontvouwt daarmee haar royale cape. Ook handig: ze kan die cape (of delen ervan) loskoppelen als afleidingsmanoeuvre bij gevaar.

De dekenoctopus staat trouwens ook bekend onder de naam ‘regenboogoctopus’, net als deze dieren is hij iriserend. Vaak zal het niet gebeuren, maar als duiker in die contreien kún je dus opeens zo’n kleurrijke deken onder water zien rondzwieren…

De dekenoctopus. Foto Jacinta Shackleton (C)

Mannetje & vrouw

Mannetje dekenoctopus heeft met zijn 2,4 cm de grootte van een walnoot. Vrouwtje, of beter gezegd vrouw, kan tot wel 200 cm groot zijn – de lengte van een (lang) mens dus. Ze weegt tot wel 40.000 keer zoveel als het mannetje. Seksueel diformisme ‘next level’ dus: met dat gigantische verschil in formaat staat de dekenoctopus ergens bovenaan qua sekseverschillen in grootte.

Er zijn vier soorten bekend van het geslacht Tremoctopus, maar het zou zo maar kunnen dat er in de diepzee nog een tot nu toe onopgemerkte soortgenoot rondzwemt.

Het betere jatwerk

Mevrouw dekenoctopus mag dan wel die indrukwekkende cape kunnen ontvouwen en loskoppelen, het mannetje beschikt ook over een bijzondere gave. Hij is immuun voor het enorm giftige Portugees oorlogsschip. Zelf beschikt hij niet over die dodelijke lange tentakels. Dus dan jat hij er maar een van dit dodelijke zeeschepsel, om zichzelf op zijn beurt mee te beschermen. Daarom wordt hij ook wel de ‘Ninja’ van de oceaan genoemd… Een titel die ook geldt voor de nog onvolwassen vrouwtjes, die die tentakels ook stelen als ze vijanden nog niet kunnen afschrikken met een (grote) cape. Hoe dat jatwerk precies gaat legt wetenschapper Zoë Hughes van het Natural History Museum enthousiast uit op deze video.

Arm vol sperma

Van een romantische langdurige hofmakerij is geen sprake bij meneer en mevrouw dekenoctopus. Het mannetje is al lang blij als hij in die immense oceanen op een mevrouw stuit. Voortplanten, daar gaat het om, aldus evolutionair bioloog Tom Tregenza tegen National Geographic. Dus vult hij een speciale tentakel (de zogeheten hectocotylus) met sperma, rukt die af, en presenteert die aan mevrouw octopus. Zij bewaart die tentakel dicht bij zich totdat ze eitjes legt, waarna ze ‘m als een tube tandpasta over het sperma uitknijpt, beschrijft Tregenza beeldend. Die mannelijke tentakel in een vrouwtjesoctopus-lijf was, zo stelt hij, ook de aanwijzing waardoor wetenschappers überhaupt ontdekten dat het kleine mannetje en het immense vrouwtje tot dezelfde soort behoorden. Overigens wacht beide seksen na ‘de daad’ hetzelfde dramatische lot: dan sterven ze.

Foto bovenaan: Jacinta Shackleton (C)
Bronnen: o.a. CNN, New Zealand Journal of Marine and Freshwater Research, National Geographic, Scientific American

Meer intrigerende (zee)wezens

• De dekenoctopus is iriserend. Dat is iets anders dan bioluminescentie, waarbij organismen zelf licht produceren. In deze top 10 van lichtgevende organismen ook een familielid van de dekenoctopus: de aandoenlijke Hawaïaanse dwerginktvis.
• Ruim 70% van de wereld bestaat uit water. Reken maar dat in al die meren, rivieren, zeeën en oceanen vissen zwemmen die je liever niet tegenkomt tijdens een zwempartijtje. Lees, kijk, en huiver bij deze 10 engste vissen.