Tien procent van alle soorten op land zijn afhankelijk van dood hout. En in een bos is dat percentage zelfs 40 procent. Ofwel: dood hout doet leven. In de vorm van duizenden insecten, vleermuizen, vogels, paddenstoelen, mossen en korstmossen, die allemaal dood hout nodig hebben om te overleven.
Bomen sterven door stormen, vuur, voedselgebrek, droogte of juist een hoge waterstand – en natuurlijk ook gewoon van ouderdom. Maar eigenlijk begint dit verhaal al bij één tak van een boom die afsterft, vertelt Jeroen Helmer van ARK Natuurontwikkeling. “Bij voedselgebrek door uitputting van de grond maakt de boom een keuze. Hij stoot één of meerdere takken en wortels af, zodat de rest topfit kan blijven. Bijvoorbeeld een eik kan op die manier nog eeuwen leven! Vanaf het moment dat een tak sterft, treedt een langzaam proces in werking, waar ongelooflijk veel insecten, schimmels en gewervelde dieren bij betrokken zijn.
Belangrijke broedplek
Uiteindelijk rot de tak door en valt op de grond. Het kernhout van de tak stond rechtstreeks in verbinding met dat van de hoofdstam, en ligt nu open voor schimmels en kevers. Helmer: “Met wondweefsel tussen spint en schors langs de rand van de wond beschermt de boom het cambium. Wespvlinders benutten dit specifieke weefsel voor hun broed. Pas als het kernhout is aangetast, is het zacht genoeg voor spechten om er een nest in uit te hakken. Na de spechten benutten andere vogels, boommarters en vleermuizen de holen als voortplantingsplek. Ook diverse soorten vliegen en de kortschildkevers en spiegelkevers die op hun maden jagen, profiteren van de directe toegang tot het kernhout. De larven van kniptorren, de ritnaalden, verwerken veel kernhout.”
Een rot begin
Boomrot betekent niet het einde van een boom; die profiteert juist van de manier waarop het kernhout wordt omgezet in molm: het vier keer zo hoge stikstofgehalte door de langdurige ophoping van poep en nestmateriaal is uiteindelijk het appeltje voor de dorst waar de boom nog lang van profiteert. Hij maakt zelfs molmwortels vanuit het cambium naar binnen om de voeding alvast te benutten
Hoornaarvlinder
De rupsen van de hoornaarvlinder brengen het grootste deel van hun ontwikkeling door in boomwortels; sommige bomen worden jaar in jaar uit bewoond. De soort overwintert twee of drie keer, de eerste (en soms ook de tweede) winter als onvolgroeide rups en daarna als volgroeide rups in een cocon. De uitkruipgaten (‘mijnen’) bevinden zich aan de basis van de stam.
600 soorten vliegen en kevers
Op stammen van dode of verzwakte bomen zoals beuk en berk zie je vaak de echte tonderzwam. De paddenstoel speelt een belangrijke rol in de kringloop van het bos. Wetenschappers hebben ontdekt dat de echte tonderzwam maar liefst 600 soorten vliegen en kevers aantrekt.
De kleine wespenboktor komt in Nederland vrij algemeen voor. Buiten vooral op boomschors van loofbomen en op bladeren, maar je kunt ze ook in huis aantreffen, wanneer haardhout binnen wordt opgeslagen. Deze kevers tasten geen verwerkt of bewerkt hout aan.
Foto bovenaan: Niels Kooyman
Dood hout doet leven
Meer lezen over dood hout leeft? Of over verwildering van de Nederlandse natuur?
Spechten hebben dood hout nodig om hun territorium uit te zetten!
