Boven ‘ouderwets’ kruidenrijk boerenland hoor je nu weer zijn kenmerkende roep: ‘grutto-grutto-grutto’. Maar het gaat al decennia niet goed met deze vogel. In het zojuist verschenen Roots Vogelmagazine staat hierover een uitgebreide reportage. Blijft de grutto de weidekoning? Een nieuw aanvalsplan biedt hoop!
Van alle West-Europese grutto’s broedt 85 procent in Nederland, en dat kun je van maar weinig vogels zeggen. Grutto’s vertegenwoordigen als geen andere soort het rijke boerenlandschap van sloten, boerderijen en bloemrijke weiden. Ons typische polderlandschap leent zich ‘s zomers bij uitstek voor de grutto. Otto Plantema, fotograaf en gruttoliefhebber: “In de vroege winter verblijven ze graag bij de kleine rijsttelers in West-Afrika, in de nawinter op de rijstvelden rond de Taag in Portugal. Daar verzamelen ze zich dan tot compacte groepen van wel 15.000 stuks. Werkelijk betoverend als er dan een slechtvalk gaat jagen en alles in een keer op de vlucht gaat. De lucht verandert dan even in een behang van grutto’s!”
Duizenden grutto’s vormen een enorm vogelbehang langs de Taag. Foto Otto Plantema
Extreem voedseltekort
Plantema vervolgt: “Eenmaal in Nederland en uit het ei is gekropen komt het gruttokuiken het eerste grote probleem tegen. Uit veelvuldig onderzoek is gebleken dat zo’n 80 procent van de insecten die die de kuikens tegenkomen in het veld te klein en dus te weinig voedzaam zijn. Van een gemiddelde jaarlijkse nestuitkomst die varieert tussen de 40 en 65 procent bedraagt de kuikenoverleving 8 procent, wat veel te laag is voor de opbouw van een gezonde populatie. Daar komt bij dat volwassen grutto’s gedurende extreem droge jaren veel moeilijker bij hun favoriete voedsel konden komen, de rode worm. Ze hebben lekker nat boerenland nodig. Een harde bovenlaag is de funest voor ze. Gelukkig was het voorjaar van 2021 juist heel nat, waardoor er voor het eerst in jaren opvallend veel jonge uitvliegende grutto’s werden geteld.”
Gruttojongen vinden te weinig insecten. Foto Astrid Kant
Blijft de grutto de weidekoning?
Dat biedt hoop, temeer omdat er in diverse gruttorijke provincies wordt gewerkt aan de uitvoering van ‘Het Aanvalsplan Grutto, 2020’. Op initiatief van de voormalige milieuminister en diverse natuurorganisaties, is met inbreng van zes provincies, landbouworganisaties en wetenschappers een plan opgesteld om de neerwaartse trend van de gruttopopulatie, en van andere weidevogels, om te buigen. Dat plan komt erop neer dat een dertigtal robuuste ‘kansgebieden’, ofwel gebieden waar de grutto vroeger veelvuldig voorkwam, ‘terug worden gegeven’ aan onze nationale vogel. Het gaat dat om gebieden van in totaal 700 km2, waar in theorie ruimte is voor 48.000 gruttoparen. Plantema: “De aanpak is niet nieuw, maar wel veel meer uitgesproken met de weidevogels als leidraad en de focus op kuikenoverleving. Gebieden dus met een voldoende hoog waterpeil, rust, aangepaste begrazing en maaibeheer, ruige mest voor een kruidenrijke vegetatie en een actief beleid tegen rovers. Boeren die meedoen krijgen jaarlijks overheidssteun.”
Spannende jaren
Plantema put veel hoop uit de nieuwe aanpak. “Bij de presentatie van ons boek in het provinciehuis in Friesland bleek al hoe druk ze er hier mee bezig zijn. De zes provincies zijn inmiddels al bezig met het uitwerken van dit aanvalsplan; in Noord-Holland zie je zelfs al de eerste resultaten. Ook in het gebied waar ik als klein jongetje al kwam, Waal en Burg op Texel. Afgelopen voorjaar hoorde ik hier overal het fantastisch mooie voorjaarsgeluid van de grutto, een van de redenen waarom ik zo van deze vogel hou.”
Prachtig boek over de grutto
In het boek Grutto laten Otto Plantema en Astrid Kant de schoonheid van de grutto zien: in zijn leefgebied in het voorjaar in Nederland, tijdens de spectaculaire migratie en in de overwinteringsgebieden in West-Afrika. Met 250 foto’s, filmpjes met QR-code, 20 kaarten en grafieken. Prijs: € 27,50. Bestellen kan via de boekwinkel of via otto.plantema@planet.nl
Meer lezen over de grutto en andere superleuke artikelen over vogel, bestel dan het nieuwste Roots Vogelmagazine. Tijdelijk zonder extra verzendkosten als je ‘GRATIS’ invult bij de kortingscode.
De eerste grutto waren door de zachte winter alweer extreem vroeg teruggekeerd.
Foto bovenaan is van Otto Plantema.
