Wat fladdert er in onze tuinen als de zon ondergaat? We gaan mee met de Nachtvlinderkaravaan, waarbij bewoners van Amsterdam-Noord in hun eigen tuin op zoek gaan naar nachtvlinders.
Een wit laken en een lamp, meer heeft de nachtvlinderval die we deze avond hebben opgezet niet om het lijf. De lamp trekt de motjes aan, die gaan op het laken zitten, en wij – de waarnemers – kunnen zo goed zien welke soort nachtvlinder het is. We staan op een tuinpark in Amsterdam-Noord, voor de aftrap van de Nachtvlinderkaravaan, een initiatief van Amsterdamse ecologen en natuurliefhebbers. Het doel is om beter zicht te krijgen op de nachtvlinderpopulatie én om bewoners bewuster te maken van wat er ’s nachts in hun tuin rondfladdert. Zo’n vijftig bewoners hebben zich ingeschreven om de nachtvlinderval een nachtje in hun tuin te hebben staan. Via een determineer-app en een Excel-sheet geven deelnemers hun vondsten door. Op deze openingsavond is het koud en regenachtig, niet echt vlinderweer. “Maar nachtvlinders hebben een vachtje, dus we gaan echt wel wat moois zien, hoor”, zegt de aanwezige veldbioloog.
Elke mot vertelt een verhaal
Zodra het gaat schemeren – of soms al eerder – bevolken nachtvlinders onze tuinen, parken en wilde natuur. Toch zijn ze minder bekend dan dagvlinders, om de simpele reden dat ze doorgaans vliegen wanneer wij het niet zien. “En onbekend maakt onbemind”, zegt Floor Hallema, een van de initiatiefnemers van de karavaan. “Motten zien we vaak als oninteressant, als ongedierte dat je buxus of kleren opeet. Dat nachtvlinders ongelooflijk belangrijk zijn voor het ecosysteem, weten mensen vaak niet.”
Uit recent onderzoek blijkt dat motten net zo belangrijk zijn voor bestuiving als dagvlinders en bijen. De grootste verrassing voor mensen is vaak dat nachtvlinders ongelooflijk mooi kunnen zijn, merkt Hallema. Zoals de groen-met-oranje nachtvlinder met de naam groot avondrood of de witte tijger, die een hermelijnen bontjas aan lijkt te hebben. Sommige motten laten de kleuren op hun achterste vleugels pas zien als ze bedreigd worden. Tegenover de 56 dagvlinders die we in Nederland kennen, staan wel 2.300 soorten nachtvlinders, van de indrukwekkende doodshoofdvlinder tot het piepkleine koolmotje. Elk van die soorten heeft een verhaal dat gehoord mag worden, vindt Hallema. “De windepijlstaart vliegt in de winter bijvoorbeeld helemaal naar Marokko. Om vleermuizen af te schrikken, maken pijlstaarten geluiden met hun genitaliën. Het is fascinerend.”
Ouder dan de dino’s
In tegenstelling tot dagvlinders, weten we nog relatief weinig van nachtvlinders. Vrij recent is ontdekt dat nachtvlinders 300 miljoen jaar geleden al rondvlogen, dus nog vóór de dinosaurussen. In die tijd waren er nog geen bloeiende planten, en deze oermotten hadden geen roltong om nectar te drinken. Ze zogen met hun mond suikerhoudende druppels die planten uitscheidden. Deze soorten bestaan nog steeds. “Blijkbaar werkt dat systeem voor deze soorten,” zegt evolutiebioloog professor Astrid Groot, “anders hadden ze nu niet meer bestaan.” In veel andere vlindersoorten evolueerde een rietachtige roltong, waardoor ze nectar uit bloemen kunnen drinken.
Het vervolg van deze reportage lees je in Roots september, nu te koop in de winkel en uiteraard ook te bestellen via de webshop.
Tekst: Jocelyn de Kwant
Foto bovenaan: Getty Images
Meer lezen
- Nacht van de nachtvlinders
Op 15 en 16 september is het de Nationale Nachtvlindernacht. Verspreid door heel Nederland worden excursies georganiseerd. Kijk op vlinderstichting.nl voor meer informatie. - Rupsen worden vaak gezien als lelijk en afstotelijke voorbodes van een vlinderpracht die nog moet komen. Toch komen juist onder de nachtvlinders hele mooie en bijzonder gevormde exemplaren voor. Fotograaf Cees Buijs legde een bijzondere serie kleurrijke rupsen vast.
Wat je leest in Roots november:
- November + treevember: aanpoten!
- Successtory: de oehoe
- Herfstwandelen in het spoor van de Hierdense Beek (+ routekaart)
- Natuurommetje bij Zuidlaren
- De mooiste lezersfoto’s van eekhoorns
- Film ‘Het wilde België’: in gesprek met de maker
- 11x pretty in pink, van zoutmeer tot roze dolfijn
En nog veel meer. Bestel deze Roots snel – binnen Nederland betaal je geen verzendkosten.
