De Flora Batava is het allereerste overzichtswerk van de nationale flora van Nederland. Het verscheen in 28 delen tussen 1800 en 1934. Nu is er een imposante heruitgave die alle 2.240 botanische kleurenprenten bundelt.
De heruitgave van de Flora Batava levert de dikste en zwaarste plantengids van Nederland op. Je zou het kunnen zien als een veldgids voor wilde planten, alleen is die door de afmeting (30 x 25,5 cm en 6 cm dik) en een gewicht van 3,7 kilo nauwelijks geschikt voor een rugzak. Nee, de Flora Batava 1800-1934 De wilde planten van Nederland is vooral een boek om aan de keukentafel uitgebreid te bekijken én te lezen.
Het zaadje voor dit boek wordt geplant op 7 april 1798. Uitgeverij J. C. Sepp en Zoon plaatst voor een nieuwe titel een korte advertentie in de Oprechte Haarlemse Courant: “Een Nederlandsch plantenwerk onder de tytel: FLORA BATAVA, behelzende eene Afbeelding en beschryving van alle in ons Vaderland of de Bataaffsche Republiek zich bevindende planten en kruyden”. Ofwel: een geïllustreerd overzichtswerk met alle planten van Nederland. Zacht gezegd, een ambitieus plan van Jan Christiaan Sepp (1739-1811), die al meer natuurhistorische boeken had uitgegeven. Dat het boek Flora Batava heet komt trouwens doordat het Koninkrijk der Nederlanden toen nog niet bestond. Tussen 1795 en 1806 heette het eventjes de Bataafse Republiek.
Bouwen aan een kathedraal
Tussen 1800 en 1934 is er gewerkt aan de reeks die in totaal uit 28 delen en 461 afleveringen bestaat. Je kunt het vergelijken met de bouw van een kathedraal, het duurde meer dan eeuw voordat het min of meer klaar was. In 1800 verscheen de eerste aflevering van de Flora Batava.
Reis door de geschiedenis
Al bladerend – met ruim 900 pagina’s een flinke klus – maak je ook een kleine reis door de geschiedenis: de stijl en de techniek veranderen immers door de jaren heen. Werden de botanische prenten eerst nog gedrukt via kopergravures, later werden dat litho’s (steendruk) die met de hand werden ingekleurd. Ook zie je dat de teksten langzaam veranderen: er komt meer aandacht voor het omringende landschap en de onderlinge relaties tussen de planten.
Als plantenliefhebber kun je ook mooi zien dat een soort die vroeger algemeen was, nu zeldzaam is of zelfs is verdwenen. In de Flora Batava staan dertig plantensoorten afgebeeld die inmiddels niet meer in het wild in de Nederlandse natuur zijn te vinden.
Weg is het stof
Wat de Flora Batava helemaal naar 2023 trekt is dat er honderd bijdragen in staan van hedendaagse plantenliefhebbers die een soort onder de loep hebben genomen. Zo beschrijft schrijver Kester Freriks de waterscheerling en de grote klaproos. En bioloog Menno Schilthuizen, die veel weet over evolutie in de stad, schrijft over de witte klaver als stadsplant. Het levert een bonte verzameling verhalen op waardoor het stof, dat door de jaren heen toch een beetje was neergedaald op dit botanische monument, in één keer wordt weggeblazen.
Flora Batava 1800-1934 De wilde planten van Nederland. Onder redactie van Esther van Gelder (conservator oude drukken bij de KB nationale bibliotheek) & Norbert Peeters (botanisch filosoof en schrijver). Uitgeverij Lannoo, € 99. De uitgebreide reportage over dit bijzondere boek lees je in de Roots van september. Je bestelt deze eenvoudig online.
Meer natuurberichten
- Menorca is het groenste eiland van de Balearen. Het kent heel bijzondere landschappen en 1.400 plantensoorten, waaronder bijzondere orchideeën. Natuurfotograaf Edwin Giesbers neemt je in mee naar dit Unesco Biosfeerreservaat in een fraaie fotoreportage.
- Komt na de wolf nu ook de eland naar Nederland?
Wat je leest in Roots november:
- November + treevember: aanpoten!
- Successtory: de oehoe
- Herfstwandelen in het spoor van de Hierdense Beek (+ routekaart)
- Natuurommetje bij Zuidlaren
- De mooiste lezersfoto’s van eekhoorns
- Film ‘Het wilde België’: in gesprek met de maker
- 11x pretty in pink, van zoutmeer tot roze dolfijn
En nog veel meer. Bestel deze Roots snel – binnen Nederland betaal je geen verzendkosten.
