In de ban van muizen: in gesprek met ecoloog Kees Mostert

In de rubriek In de ban van… komen mensen aan het woord die een bijzondere fascinatie hebben voor één speciaal aspect van de natuur. Deze maand, in Roots april, een gesprek met ecoloog Kees Mostert. Sinds hij op jonge leeftijd in een omgebouwde vogelkooi een bosmuis ving, is hij gek op muizen. ‘Mijn eerste bosmuis was een wonder, heel mooi kastanjebruin met wit.’

Er moeten vele miljoenen muizen zijn in Nederland, maar je ziet er zo goed als nooit één – behalve misschien een huismuis in je keukenkastje. Voor dieren van minimaal een centimeter of vijf, die geen bodemdieren zijn, en ook niet uitsluitend ’s nachts actief, is dat best bijzonder.

“Dat onzichtbare … voor mij is dat het leuke van ze”, zegt muizenfan Kees Mostert dan ook. “Je weet dat ze er zijn, maar je ziet ze niet. Veel muizen scharrelen onzichtbaar in het gras, tussen kruiden en bladeren. Je weet vooral dat ze er zijn dankzij hun sporen. De dwergmuis bijvoorbeeld maakt in het riet heel mooie ronde nestbolletjes. Andere muizen verraden postuum hun aanwezigheid in de braakballen van roofvogels en uilen. Braakballen zijn heel nuttig voor muizenonderzoek.”

Bedje van stro

Hij pakt een zorgvuldig afgesloten zakje met twee donkere brokken uit zijn rugzak. “Deze braakballen zijn van kerkuilen, ik heb ze onlangs gevonden bij de Ackerdijkse Plassen. Hier in de Delftse Hout zaten vroeger ransuilen, in een boom bij de herten­kamp zaten ze in de winter te roesten, maar die zijn helaas verdwenen. Vooral aan de gebitten van de gegeten dieren kun je de soort herkennen. De kiezen van de alleseters zijn heel anders dan die van de vegetariërs. Tot slot kun je ze ook vangen, dan zie je ze natuurlijk wél.

Met vallen als deze (hij duikt in zijn rugzak en trekt er een aluminium kistje uit) gebeurt dat muisvriendelijk. In de val heeft hij wat lekkers te eten en een bedje van stro.” Een voorloper van het professionele inloopvalletje zette Mostert op het spoor van de muizen. “Samen met een vriendje struinde ik als jongetje in de Delftse Hout. Zoogdieren in het wild vonden we het leukste dat er was – dat vind ik nog steeds.

We wisten dat er ook dieren zijn die een verborgen leven leiden. Dat vonden we reuze interessant. Niets spannender dan het verborgene! Dus toen we op een keer een oud vogelkooitje vonden besloten we er een val van te maken, uiteraard zonder enige kennis van zaken. Dat deden we met meer kooien die we overal in de Delftse Hout plaatsten. Tot onze grote verrassing vingen we een keer een bosmuis. Een wonderschoon diertje, heel mooi kastanjebruin met wit.” Vanaf dat moment was Mostert in de ban. “De fascinatie voor de wereld die je niet ziet ging nooit meer weg, en ik ben ook nooit meer opgehouden met valletjes zetten in de Delftse Hout en andere gebieden, en ik ben nu 61.”

Elke soort muis zijn eigen charme

“Zullen we gaan lopen,” zegt Mostert, “dan laat ik wat biotopen zien van de muizensoorten die in de Delftse Hout voorkomen. De diversiteit van dit gebied zie je terug bij de muizen. In de Delftse Hout leven zeven van de zeventien soorten die in Nederland voorkomen. Veel hè? De zeventien soorten zijn verdeeld over vier families: de ware muizen, de woelmuizen, de spitsmuizen en de slaapmuizen. Ze hebben allemaal hun eigen charme.

De ware muizen zien er echt uit als muizen, met hun grote oren, grote ogen en lange staart. Woelmuizen zijn net minicavia’s. Ze zijn dicht behaard en hebben een kort staartje. Spitsmuizen zijn insecteneters, zij vallen niet onder de knaagdieren. Officieel zijn het dus geen muizen, maar iedereen ziet er een muis in. Het zijn net minimolletjes, maar dan bovengronds. De slaapmuizen, tot slot, zijn eigenlijk een beetje buitenlands. Er zijn twee soorten in Nederland, de eikelmuis en de hazelmuis, maar die komen allebei alleen in Zuid­Limburg voor. Ze houden een winterslaap, en lang ook!”

Het vervolg van het interview met Mostert lees je in Roots april.

Meer lezen/zien

• Zo gaat het met – het fokken van – de eikelmuis
• Het verhaal achter de winnende foto: de streepmuis
• Wereldwijd is de meervleermuis vrij zeldzaam, in Nederland komt hij relatief veel voor. De laatste jaren daalt het aantal meervleermuizen echter sterk. Tijd voor actie: 2023 was het Jaar van de Meervleermuis. 

Tekst: Marjolein van Rotterdam
Foto’s: Kees Mostert