Krokussen, bosanemonen, en koekoeksbloemen sluiten ’s avonds hun bloemen. Slapen bloemen dan? En waarom sluiten de bloemen zich en hoe doen ze dat? Wetenschapsjournalist Carin Röst zocht het uit.
Planten slapen niet op de manier waarop dieren dat doen. Ze hebben immers geen centraal zenuwstelsel. Toch lijkt het daar met een beetje fantasie wel op, als de koekoeksbloem, krokus en tulp ’s avonds hun bloemen sluiten. Overdag loont het voor bloemen om open te zijn, want dan vliegen de meeste bestuivers rond, vertelt Ronald Pierik. Hij is hoogleraar Plant Photobiology aan de Universiteit Utrecht. “Veel bloemen blijven ook ’s nachts open, maar er zijn bloemen die elke avond dichtgaan.”
Bescherming tegen kou
De meest voorkomende reden voor een bloem om ’s nachts de bladeren te sluiten, is de kou buiten de deur houden, vertelt Pierik. Veel bloemen zijn niet goed bestand tegen vorst. Als bloembladeren zich ‘s nachts sluiten, verliest de plant veel minder warmte. Het nachtelijke dichtgaan komt dan ook veel voor bij voorjaarsbloeiers, zoals de koekoeksbloem en de krokus. Het sluiten van de bloemen beschermt het stuifmeel wellicht ook tegen regen of dauw, denkt Pierik. Nat stuifmeel is minder goed te mee te nemen door bijen en andere bestuivers dan droog stuifmeel.
Water doet bloem sluiten
Maar hoe ‘weet’ een plant nu dat ze haar bloemen moet sluiten? “Planten hebben een interne klok, waarmee ze ‘voelen’ of het dag of nacht is”, aldus Pierik. “Ze worden hierbij geholpen door lichtgevoelige eiwitten. Deze bepalen aan de hand van de hoeveelheid licht of het dag is of nacht. Ook hebben planten sensoren om de temperatuur in de gaten te houden.”
Als een plant via al deze sensoren merkt dat het nacht wordt, wordt er een seintje gestuurd naar de bloembladeren waardoor deze aan de onderzijde hun cellen laten opzwellen. Ze doen dit door er water in te pompen. Hierdoor bewegen de bladeren een heel klein stukje naar boven en sluit de bloem zich. In de ochtend vindt het omgekeerde proces plaats. Dan zwellen de cellen aan de bovenkant op, waardoor het blad naar beneden trekt en de bloem zich weer opent. Ze is klaar om te worden bestoven.
Lees meer leuke natuurvragen:
- Komen muggen af op licht?
- Slapen zeehonden ook in het water?
- Verrassend: deze haai eet ook planten.
Foto’s: Bart Harmsen
