Honden, muizen, katten, bijen en slangen, veel dieren in de natuur hebben een prima ‘neus’. Hoe zit dat bij vogels? Kunnen vogels ruiken? Wetenschapsjournalist Carin Röst zocht het uit voor Roots.
Heel lang dacht men dat vogels niet konden ruiken. Een logische gedachte, want je ziet ze nooit ergens aan ruiken zoals je een hond een andere hond ziet besnuffelen. Inmiddels weten we beter. Vogels kunnen wel degelijk ruiken. Ze zijn bijvoorbeeld in staat aan de hand van geuren voedsel op te sporen. Sommige vogels zijn er zelfs heel erg goed in.
Gier ruikt gas
In de jaren dertig van de vorige eeuw had de Amerikaanse Union Oil Company regelmatig last van lekken in de aardgasleidingen. Een medewerker merkte op dat boven deze lekken vaak kalkoengieren cirkelden. Aan het geurloze gas werd de stof ethaanthiol toegevoegd om de lekken sneller te kunnen opsporen. Deze stof ruikt naar rottend materiaal. Wat bleek uit nader onderzoek? De gieren konden inderdaad het stinkende ethaanthiol ruiken. Ze kwamen op de lekken af omdat ze dachten kadavers te hebben gevonden.
Wulpen. Foto: Peter Verwoerd
Andere goede ruikers zijn albatrossen en stormvogels. Zij ruiken de geur van dode vis die op zee drijft. Maar vogels gebruiken hun neus niet alleen om eten op te sporen. Jonge zebravinken kunnen hun eigen nest herkennen op basis van geur. Ook andere vogelsoorten zijn hiertoe in staat. Kennelijk weten ze hoe hun eigen familie ruikt.
Kiwi is bijna blind
Vogels ruiken met hun snavel, waarin twee neusgaten zitten. Bij alle vogelsoorten zitten die neusgaten aan het begin van hun snavel, behalve bij de kiwi. Die heeft ze aan het uiteinde van de snavel. De Nieuw-Zeelandse vogel is net als de kalkoengier een extreem goede ruiker. Zijn zicht is erg slecht, maar uit experimenten blijkt dat de kiwi regenwormen kan ruiken tot een diepte van 15 centimeter. Aan het uiteinde van zijn lange snavel zitten vele putjes waarin zich gevoelige zenuwuiteinden bevinden. Dit in combinatie met zijn neusgaten zorgt ervoor dat deze vogel kan ruiken wat zich afspeelt in de aarde onder zijn poten. Wel zo handig voor deze nachtvogel, die zijn regenwormen en ander voedsel in het donker zoekt. Dan heeft hij veel meer aan zijn neus dan aan zijn ogen.
Ondergeschikt belang
Al zijn er enkele vogelsoorten die goed kunnen ruiken, de meeste kunnen het toch minder goed. Wel denken onderzoekers dat alle vogelsoorten in elk geval een beetje kunnen ruiken. Hoe goed hun neusgaten functioneren, hangt af van hun leefwijze. De reuk is bij vogels in het algemeen in elk geval van ondergeschikt belang. Dit komt wellicht doordat ze zich vaak in de lucht bevinden, waar geuren snel vervliegen. Vogels moeten het meer hebben van kijken en horen.
Meer leuke vogelvragen
- Weet jij wat de grootste vogelsoort van Nederland is?
- Hoeveel gras eet een grauwe gans wel niet per dag?
