Een dwergmuis heeft niet veel om het lijf, maar juist dat zorgt ervoor dat hij vrijwel overal in Europa een plekje kan vinden. Natuurfotograaf Edwin Giesbers raakte onder de indruk van deze beweeglijke mini-acrobaat, en wij delen die fascinatie.
Lichtgewicht acrobaat
In het allerlaatste avondlicht op een warme zomeravond wipt een minuscuul, oranjebruin, harig bolletje met kleine kraaloogjes behendig van de ene korenhalm naar de andere. In de zomermaanden leeft de dwergmuis vooral daar, hogerop in de begroeiing. Met speels gemak tussen de stengels navigerend, zijn lange soepele grijpstaart gebruikend als extra grijporgaan, ziet het kleinste knagertje van Europa in deze tijd van het jaar zelden de grond.
Dwergmuizen zijn zo groot als een stick lippenbalsem en wegen ruwweg evenveel, met een gewicht van maar zes tot tien gram en een lengte van vijf tot acht centimeter van kop tot romp (plus een staart die ongeveer net zo lang is als hun lijfje). Daardoor kunnen deze lichtgewichten als ware acrobaten zelfs in de kleinste planten en stengels klimmen om daar hun voedsel te zoeken.
De staartlengte van de dwergmuis is 80 tot 120 procent van de romplengte. | Foto Edwin Giesbers
Vooral vegetarisch
De voedselkeuze is afhankelijk van het seizoen en de leefomgeving, maar bestaat voornamelijk uit grassen, kruiden, zaden en vruchten. Dit vegetarische menu vullen ze zo nu en dan aan met insecten en slakken. Vooral als ze hogerop in de vegetatie op zoek zijn naar voedsel, springen de diertjes nogal in het oog van uilen en roofvogels. In de vrije natuur worden de meeste muizen dan ook niet ouder dan een halfjaar. In september en oktober – als de populatie de hoogste piek heeft bereikt – zijn ze vooral veel in braakballen van onder meer kerkuilen terug te vinden.
Ook bramen staan op het menu van de dwergmuis. | Foto Edwin Gisbers
Slaap- en rustplekje op hoogte
Ook om dwergmuizennesten te zien moet je door de knieën, maar niet óp de knieën. Ze maken hun nesten niet onder de grond, maar aan de stengels van bijvoorbeeld riet of pijpenstrootje, en ook aan de randen van graanakkers. Deze nesten, die worden gebruikt als slaap en rustplek, hangen meestal tussen de dertig en zestig centimeter hoog, met uitschieters tot een meter hoogte.
Bepalend voor de hoogte waarop de muizen hun bouwwerkjes maken, is het tijdstip waarop de nesten worden gebouwd: hoe later in het seizoen, des te hoger de vegetatie is en des te hoger de muizen zich vestigen. In de winterperiode leven de muizen dichter bij de grond. Dan bouwen ze hun nesten soms vlak boven de grond, bijvoorbeeld in de voet van een graspol of onder een heg.
Samen een kunstig bouwwerkje bouwen als kraamnest
Dwergmuizennesten zijn ware kunstwerkjes. De muizen splitsen grassprieten over de hele lengte in reepjes van twee millimeter en weven daarvan een bolvormig nest met een doorsnee van zo’n vier centimeter. In de voortplantingsperiode (van april tot soms wel in oktober) bouwen mannetjes en vrouwtjes samen een speciaal kraamnest. Dit nest wordt op dezelfde manier gebouwd als het slaapnest, maar is wat steviger en iets groter. Vanbinnen wordt het bekleed met zachte materialen als distelpluis en mos.
Zodra het kraamnest af is, wordt het mannetje weer door het vrouwtje verjaagd; moeder muis brengt haar jongen alleen groot. Deze worden na een draagtijd van drie weken geboren. Een worp jongen kan vijf tot zes kleintjes tellen, die kaal en blind worden geboren en niet meer dan 0,7 gram wegen. Ze groeien echter snel – naar verhouding dan. Na twee weken zijn de jongen zo groot als een hommel. Maar ze zijn dan wel zelfstandig en worden door hun moeder aan hun lot overgelaten.
Dwergmuizennesten zijn ware kunstwerkjes. | Foto Edwin Giesbers
Paspoort van de dwergmuis
Naam: dwergmuis (Micromys minutus).
Kop-romplengte: 5-8 cm.
Staartlengte: 4,5-7,5 cm.
Gewicht: 4-12 gram.
Verspreidingsgebied: van Engeland en Frankrijk tot Zuid- Finland, Turkije en de Kaukasus. Ontbreekt in het grootste deel van Scandinavië, Schotland, Italië, het Iberisch Schiereiland, Ierland, IJsland en de westkust van de Balkan. Ook in hooggebergte ontbreekt de dwergmuis. Komt in Azië voor tot in Japan.
Bijzonderheden: territoriaal. Mannetjes en vrouwtjes hebben een territorium van 200-900 m2 groot, soms komen 250 dieren per 10.000 m2 voor.
Paartijd: april-oktober.
Levensverwachting: tot 1,5 jaar (in gevangenschap tot 5 jaar).
CREDITS: TEKST EN FOTO’S EDWIN GIESBERS
Meer lezen
- De foto’s van de dwergmuizen zijn gemaakt door de (internationaal bekende) natuurfotograaf Edwin Giesbers. Hij schreef ook het boek Macrofotografie – de kunst van close-ups.
- Met zijn boevenmasker, grote oren en lange pluimstaart oogt de eikelmuis schattig. Hij komt helaas alleen nog voor in Zuid-Limburg – en enkele jaren geleden leek het erop dat de soort ook daar zou verdwijnen. Inmiddels vergaat het deze kleine, ietwat mysterieuze muizenfamilie steeds beter, weet natuurfotograaf Edwin Giesbers. Net als de dwergmuis portretteerde hij ook de eikelmuis.
- Broodje aap? Een veldmuis is met 3 maanden al grootmoeder.
Haal de natuur in huis met de extra dikke Roots juli-augustus
In het extra dikke zomernummer van Roots onder meer deze onderwerpen:
- Minispecial: ode aan de zon!
- Zomerwandeling door historisch polderlandschap bij Haastrecht
- In de ban van meeuwen
- Hoe berkenwantsen zorgen voor hun kroost
- Waterbloemen: 5 soortenrijke hotspots
- Erik van Ommen over vliegvlugge koolmezen
- Het Root-bos als klaslokaal
- Ode aan de wilg: oerboom van de Lage Landen
- Natuurommetje op de Groote Heide
- Comedy wildlife: een selectie van de grappigste natuurfoto’s
- De wondere wereld van zweefvliegen
- Knobbelzwanen: groots & gracieus
Pak deze dikke Roots mee uit de winkel of bestel ‘m hier eenvoudig online; tot en met 17 augustus betaal je geen verzendkosten.
