Dat vogels zingen, weten we allemaal. De één doet dat met simpele geluidjes, een ander zingt uit volle borst zijn hoogste lied. Maar zijn er naast vogels ook andere diersoorten die zingen? Wetenschapsjournalist Kim Veenman ging voor Roots op onderzoek uit.
Wist je dat een merel wel meer dan 300 liedjes kent? Een prachtige samenkomst van heldere klanken, als een waar concert. En daarmee komen we direct op het begrip ‘muziek’. Diermuziek is zelfs een officieel gebruikte term voor de muzikale aspecten in dierengeluiden. Vogels maken geluiden die opvallend veel kenmerken hebben van de muziek zoals wij die maken. Zo vormen de complexe vogelgeluiden met verschillende toonhoogtes samen een compositie. En dat herkennen wij als gezang.
Foto: Joan Bakker
Walvislied
Of er naast vogels ook andere dieren zijn die zingen? Jazeker! Zo zingen walvissen ook. Dat doen ze onderwater. Het complexe zingen wordt maar door vijf walvissoorten gedaan: de blauwe, gewone en dwergvinvis, de Groenlandse walvis en de bultrug. Voor walvissen is geluid heel belangrijk, want in het water kunnen ze slecht zien en geur verspreiden gaat langzaam. De oplossing? Klanken maken, zodat ze toch met elkaar kunnen communiceren.
Hun muziek bestaat uit frasen met geluiden tussen de 20 Hz en 10 kHz die ze waarschijnlijk maken door intern lucht van de longen naar een soort luchtzak te persen. De lucht passeert dan een soort stembanden waardoor het gezang ontstaat. Deze geluiden kunnen wel honderden tot duizenden kilometers afleggen in open zee.
Blauwe vinvis. Foto: iStock
Hoogste muizenlief
Een walvislied heeft een duidelijke structuur en wordt vooral gezongen door de mannetjes. Biologen denken dat ze dit doen om vrouwtjes te lokken of om te laten weten dat ze in de buurt zijn. Ook interessant is dat ze de liedjes jarenlang onthouden. En er zijn duidelijk verschillen tussen regio’s te horen, ontdekten wetenschappers. Zo zingen walvissen als het ware in dialect.
Luister naar Notenkrakers
Ben jij een natuurliefhebber die meer wil weten over vogels en de geluiden die ze maken? In de podcast Notenkrakers nemen we je mee in de wereld van de tjilpende, zingende, piepende en kwakende vogels.
Maar de meest onverwachte zanger onder de dieren zingt wel écht het hoogste lied. Letterlijk hoog, want wij kunnen het niet eens horen. Het zijn mannetjesmuizen die ware serenades zingen om vrouwtjes het hof te maken. Ze produceren ultrasone geluiden tussen de 30 en 110 kHz. Die geluiden zijn dusdanig logisch opgebouwd, dat we ze als muziek kunnen beschouwen. Dit weten we nog niet zo lang, want pas in 2005 ontdekten wetenschappers van de Washington University dat ook muizen zingen.
Van serenade naar deuntje
In 2015 ontdekten andere Amerikaanse wetenschappers dat mannetjesmuizen complexere liedjes zingen als ze een vrouwtje wel konden ruiken, maar niet konden zien. Was vrouwlief eenmaal te zien, dan werd de toon zachter en de structuur minder complex. De onderzoekers denken dat de ingewikkelde liedjes bedoeld zijn als lokgroep; zodra een mannetje een vrouwtje in het vizier krijgt, schakelt hij over op een simpeler deuntje om zo energie te besparen.
