De wolf heeft zich inmiddels in Nederland gevestigd, nu komt ook de lynx steeds dichterbij. Jarenlang deed de mens zijn best het roofdier weg te pesten uit zijn leefgebieden in westelijk Europa. Die tijd is voorbij: allerlei natuurorganisaties helpen de prachtige katachtige aan een comeback. Natuurfotograaf Edwin Giesbers volgde in 2020 de herhuisvesting van een lynxendrieling in Polen.
Het vermoeden bestond al, en sinds eind augustus 2020 weten we het zeker: op 170 km vanaf de Nederlandse grens leeft de Euraziatische lynx in het wild. Het bewijs werd geleverd door een wildcamera van de Belgische natuurfotograaf Maarten Cuvelier, die een lynx vastlegde in de Semoisvallei in de Belgische Ardennen. Begin februari dit jaar werd een lynx gezien op slechts 20 km afstand van Winterswijk, over de grens bij Duitsland. De lynx lijkt mondjesmaat terug te keren in de streken waaruit hij was verdreven, maar die terugkeer gaat niet vanzelf.
Samenwerkende wildparken
De grootste katachtige van Europa – formaat herdershond – had vroeger een groot verspreidingsgebied, maar is in veel streken verdwenen door vervolging, jacht en ontbossing. De comeback die de lynx en andere grote roofdieren, zoals de beer en de wolf, in West-Europa sinds enkele jaren maken is voor een belangrijk deel te danken aan herintroductieprojecten in verschillende landen, uitgevoerd door samenwerkende wildparken en dierentuinen die onder meer fokprogramma’s organiseren.
Een mooi voorbeeld daarvan is het vlak over de grens gelegen Biotopwildpark Anholter Schweiz. In dit prachtig aangelegde wildpark leven verschillende Europese diersoorten in ruim opgezette verblijven, waaronder ook een paartje van de Euraziatische lynx. Het park werkt al enkele jaren samen met de Poolse organisatie Rysie – het Poolse woord voor lynxen – om de populatie lynxen in de Poolse natuur een handje te helpen.
Juli 2019: urenlang wachten op de drieling
Het is juli 2019 en ik zit al urenlang bij het lynxenverblijf in Biotopwildpark Anholter Schweiz gespannen te wachten. Eind mei is hier namelijk een drieling geboren – één mannetje en twee vrouwtjes – maar zowel moeder lynx als haar kroost laten zich niet zien. Ik heb begrepen dat ze zich wel af en toe laten zien, maar omdat het verblijf groot is en vol staat met dichte vegetatie, is het voor de dieren niet moeilijk om uit het zicht van bezoekers te blijven.
Bovendien doen zowel pa en ma als hun drieling een groot deel van de dag waar katachtigen bijzonder goed in zijn: slapen. Des te leuker is het dus als plotseling ma lynx komt aanlopen, steeds dichterbij, mij onderzoekend aankijkend. Blijkbaar vindt ze mijn aanwezigheid prima, want even later roept ze haar kittens, die vervolgens een voor een uit het struikgewas tevoorschijn komen. Een prachtig gezicht.
Vader lynx bemoeit zich niet met de opvoeding en slaapt vooral heel veel.
De ontdekking van de drieling
Voor dierverzorger Patty Bijlsma was de ontdekking van de pasgeboren jongen op 27 mei een heugelijk moment: “We hadden al een vermoeden dat het vrouwtje drachtig was, vanwege haar redelijk dikke buik. Met voedertijd komen de volwassen lynxen vrijwel altijd tevoorschijn. Zo niet, dan beginnen we eerst met het zoeken van buitenaf, met behulp van verrekijkers. Pas als we haar van buitenaf niet konden zien, zouden we met twee man het verblijf ingaan om beter tussen de bramen te kunnen zoeken. Dat levert meer stress op voor de dieren, dus dat is pas de laatste optie.
Gelukkig konden we moeder van buitenaf al zien en na lang turen door de verrekijker zagen we ook wat kleins erbij liggen, verstopt tussen de bramenstruiken. Het was toen nog erg onduidelijk hoeveel jongen er waren, eerst zagen we er maar één en later twee. Pas toen we ze gingen vangen voor hun eerste onderzoek, op een leeftijd van vier weken, ontdekten we dat het een drieling was.”
Jachttechnieken oefenen
Ma lynx vlijt zich neer op een open plek tussen de bomen en weldra storten de stoere kittens zich op haar en elkaar. Oren en staartje van moeders moeten het regelmatig ontgelden: je moet als jonge lynx toch ergens de jachttechnieken op oefenen, zeker als je later zelf een ree moet zien te overmeesteren. Deze jonge lynxen zijn immers voorbestemd om in Polen in de vrije natuur uitgezet te worden.
Moeder lynx krijgt het af en toe zwaar te verduren als een welp van 5 weken oud haar jachttechnieken oefent.
Een jaar later meld ik me opnieuw in het wildpark; daar zijn dan ook de Poolse medewerkers van Rysie gearriveerd om de lynxendrieling op te halen voor transport naar hun nieuwe thuis. Twee van de jonge lynxen worden met behulp van pijltjes uit een blaaspijp verdoofd. De derde houdt zich echter goed verborgen en besloten wordt om dit dier een week later op te halen. De regen komt met bakken uit de hemel en dat past eigenlijk wel bij dit afscheid – ook al gaat de drieling een leven in vrijheid tegemoet.
Ook in de regen gaan de jonge lynxen – op een leeftijd van 3 maanden – gewoon door met hun favoriete activiteiten, zoals elkaar achtervolgen en bespringen.
Een van de verdoofde welpen, voordat ze op reis gaat naar Polen.
Leven in vrijheid
Volgens Marcin Grzegorzek van Rysie is in het moderne Europa ruimte voor grote roofdieren, zoals de uitbreiding van wol ven ons recent heeft laten zien: “Nadat de jacht op de wolven werd verboden ontwikkelden de populaties zich namelijk prima. Dat met de lynx niet hetzelfde is gebeurd, komt doordat er in het oosten van Europa te weinig lynxen in het wild leven. Maar er zijn wel veel lynxen die in gevangenschap leven. Met een flexibel herintroductie protocol kan het merendeel hiervan weer in het wild worden uitgezet. Dat hebben we in totaal al met 46 lynxen gedaan.” Alle uitgezette lynxen zijn voorzien van een nekband met gps zodat ze continu gemonitord kunnen worden. “En jagen hoeven ze echt niet te leren”, zegt Grzegorzek. “Net zoals je huiskat kunnen ze prima prooien vangen; meestal weten ze binnen een maand na hun vrijlating al grote prooien te pakken, vooral reeën.”
Hoe verknocht Patty Bijlsma ook aan ‘haar’ lynxen is, ze is heel blij met het her introductieproject. “Ik vind het geweldig dat de jonge lynxen een kans krijgen om in vrijheid te leven. Iets beters kan ik me niet wensen voor deze dieren. Alle dieren horen thuis in de vrije natuur, waar ze hun eigen leven kunnen leiden. Het was een prachtige tijd om de jongen te zien opgroeien, ze van dichtbij te zien tijdens de gezondheidscontroles en om ze te zien opgroeien tot grote, sterke dieren. Maar ik weet al sinds hun geboorte dat er een tijd komt dat ze moeten vertrekken; lynxen zijn solitaire dieren, dus het zou onnatuur lijk zijn om ze langer bij hun ouders te laten. De vrije natuur is de beste optie voor deze lynxen en ik ben blij dat in Polen de ruimte is gekomen om ze weer een kans te geven.”
Jagen hoeven lynxen niet te leren. Meestal weten ze binnen een maand na hun vrijlating al grote prooien te pakken.
Gezinsuitbreiding
Tegen het einde van het jaar krijg ik bericht van Bijlsma met nieuws uit Polen: “Het mannetje is in juli al uitgezet in Miroslawiec Forest Department. De Polen hebben hem Cien genoemd, wat ‘schaduw’ betekent. De twee vrouwtjes zijn later in het jaar in twee andere gebieden uitgezet. Alle drie de lynxen zijn erg schuw en men ziet ze maar zelden, maar ze worden gevolgd via de gpshalsbanden.”
Het herhuisvestingsprogramma ontpopt zich tot een succesverhaal: eerder uitgezette lynxen hebben voor een nieuwe aanwas gezorgd; in 2019 kregen minimaal vier vrouwtjes een nest jongen. En ook in het wildpark was precies één jaar na de geboorte van de drieling een bijzonder moment: moeder lynx had namelijk weer een drieling gekregen, ditmaal drie vrouwtjes. Ook zij zijn voorbestemd voor een leven in de vrije natuur, ergens in een van de Poolse natuurgebieden.
Lynxen over de grens
Biotopwildpark Anholter Schweiz, op 40 km van Arnhem, is een prachtig vormgegeven wildpark met bos- en waterpartijen en 6 km aan wandelpaden. Hier leven zo’n 50 Europese diersoorten, waaronder wolf, wilde kat, otter, edelhert, moeflon en natuurlijk ook de lynx, in een natuurlijke omgeving.
Lees ook:
- Ook de otter werd opnieuw geïntroduceerd in Nederland – en voelt zich inmiddels zelfs thuis in Amsterdam.
- Prachtig, deze foto van een wilde kat in Frankrijk.
Paspoort lynx
Naam: Euraziatische lynx.
Wetenschappelijke naam: Lynx lynx.
Lengte lichaam: gemiddeld heeft een lynx een hoogte van 65-75 cm en een lengte van 80-130 cm.
Gewicht: vrouwtje tussen 10 en 20 kg en mannetje 18 tot 30 kg. Bij de ondersoort in Siberië kan het mannetje meer dan 38 tot 40 kg wegen.
Kenmerken: de onderkant van het lichaam is altijd wit en de kleur van de bovenkant verandert met de seizoenen. De zomervacht is helder roodbruin met korte haren. De wintervacht is dikker en meer grijsbruin van kleur. Lynxen hebben een kort staartje en typisch zijn ook de oren met plukjes zwart haar aan het uiteinde.
Voortplanting: de paartijd ligt tussen januari en april; de meeste kittens worden geboren tussen april en juni. Ze wegen dan slechts 300 tot 400 g. Ze groeien snel en na 10 tot 12 dagen gaan de oogjes open.
Leefgebied: voornamelijk bosgebieden.
Voedsel: eekhoorns, konijnen, hazen en andere knaagdieren. In de winter worden meer grote prooien gevangen als reeën, jonge edelherten, gemzen en jonge zwijnen.
Verspreiding: de lynx heeft een groot verspreidingsgebied, van West-Europa tot Centraal-Azië.
Het korte, parmantige pluimstaartje is kenmerkend voor alle lynxensoorten.
Roots februari
Wat je leest in Roots februari:
- Zo help je zeepaardjes in de Noordzee
- Wandeling in de Amsterdamse Waterleidingduinen
- Foto’s van de maand: uilen
- De kwestie: gaan delen van de Veluwe tijdelijk dicht?
- Nonnetjes in Nederland
- Natuurommetje: de Vaalserberg
- De gletsjerberen van Groenland
- Fotohut in Clinge (beroemd vanwege de eekhoorns)
- Doe mee: de Roots natuurfotowedstrijd 2023
En nog veel meer! Bestel deze Roots eenvoudig via de webshop – binnen Nederland betaal je geen verzendkosten.
Tekst en foto’s: Edwin Giesbers
