De sidderaal is een levend stroompistool – en jaagt (ook) in groepsverband

Levende batterijen, zwemmende accu’s en ultra-gevoelige detectoren; in de natuur is elektriciteit alomtegenwoordig. Want er zijn nogal wat dieren met een elektrisch zesde zintuig. En sommige dieren maken zélf elektriciteit. De sidderaal is een soort van levend stroompistool. En dan jaagt hij ook nog eens in groepsverband…

Een sidderaal – Electrophorus Electricus | Beeld iStock

Stroomstoten van wel 600 volt

We weten het allemaal: je vingers stop je niet in het stopcontact. Want niemand wil een schok van 230 volt, want dan kan het slecht met je aflopen. En bedenk dan dat de elektrische klap van een sidderaal drie keer zo hard aankomt; dit dier kan namelijk stroomstoten uitdelen van zo’n 600 volt. Zijn Latijnse naam is dan ook niet voor niets Electrophorus electricus. De sidderaal heeft maar een kleine kop; het is de enorme staart die de elektriciteit maakt. Met zijn stroomstoten verdooft de sidderaal zijn prooi en razendsnel daarna – een kwestie van enkele milliseconden – slokt hij die op. Met zijn stroomstoten weert hij bovendien belagers af.

Zo wekt de sidderaal stroom op

De grote vraag bij elektrische vissen zoals de sidderaal is: hóé maken ze elektriciteit? De staart van de sidderaal is eigenlijk één dikke homp spieren en die spieren zijn opgebouwd uit lange, dunne kabels: de spiercellen. Bij het samentrekken van spieren is er altijd een heel kleine elektrische gradiënt, die maakt dat spiercontracties ontstaan. De sidderaal heeft 100.000 spiercellen en zo’n 5.000 daarvan hebben een speciale functie: ze wekken stroom op. Dit zijn de elektrocyten. Deze zien eruit als gewone spiercellen, maar ze kunnen zich niet meer samentrekken. Maar – en dit is het geheim – ze produceren nog wél de elektrische impuls die bij een spiersamentrekking hoort. Dat komt per cel ongeveer overeen met een spanning van 0,1 volt. Als een heleboel elektrocyten tegelijk zo’n elektrische impuls afvuren, krijg je een grote elektrische schok. Bij de sidderaal liggen de elektrocyten in een serie geschakeld en zo loopt de spanning op. Eigenlijk is de sidderaal dus een levend stroompistool – geen wonder dat het een van de bekendste ‘elektrische’ dieren is.

Een sidderaal onder water | Foto iStock

Alleen is maar alleen

De sidderaal jaagt en doodt alleen, zo werd lang gedacht. Maar begin dit jaar publiceerden Braziliaanse en Amerikaanse biologen in het wetenschappelijke tijdschrift Ecology and Evolution hun bizarre ontdekking. In een klein meertje in de Amazone zwemmen wel zo’n 100 sidderalen. Die bundelen hun (elektrische) krachten en jagen in groepsverband, zo ontdekten de wetenschappers. En groupe drijven ze zo kleine visjes bijeen tot aan het wateroppervlak, door in cirkels om hen heen te zwemmen. Zo’n tien sidderalen zwemmen vervolgens weg uit die cirkel en geven tegelijkertijd een stroomstoot af. Daarop springen de visjes in shock boven het water uit en vallen verdoofd weer naar beneden. En vormen zo een heerlijk maaltje voor de sidderalen.

CREDITS: TEKST KIM VEENMAN & MARLOES BLOM | BEELD iSTOCK | VIDEO DOUGLAS BASTOS

Meer lezen

• In deze video van National Geographic Wild zie je een sidderaal van bijna 2 meter lang
• De sidderaal staat ook in de top 10 van meest afschrikwekkende vissen

De nieuwe Roots is weer verschenen. In deze februari editie lees je onder meer:

• Wat betekent slaap voor dieren?
• Wandelen bij Renswoude & Limburgse Maas
• Voorpublicatie: De ontdekking van de natuur
• Wintervogels kijken in de Gelderse poort
• Succesverhaal van de grote vos
• Wat is er aan de hand op het boerenland?
• In de ban van… de bosuil
• Doe mee met de Roots Natuurfotowedstrijd 2021!

En nog veel meer! Pak ‘m mee in de supermarkt of bestel ‘m heel eenvoudig online via de webshop – je betaalt géén verzendkosten.