Wat zijn de mooiste, meest interessante en beste natuurboeken van 2021? Deze 11 natuurboeken hebben in 2021 de meeste indruk gemaakt op de redactie van Roots en kregen in de recensie 5 veertjes, wat staat voor uitstekend.
1: Valleiberichten
De Belgische schrijver Stefan Brijs woont in een klein dorpje in Andalusië in Spanje. Vanuit zijn schrijvershut kijkt hij vier seizoenen lang naar de natuur, die langzaam verdroogt en wordt ontmanteld door de expansiedrift van de mens. Maar optimisme en liefde voor de natuur voeren de boventoon in dit boek, dat terecht de shortlist haalde van de Jan Wolkers Natuurprijs 2020. Brijs kan goed kijken én goed schrijven. In een wegberm ziet hij bijvoorbeeld wilde cichorei staan, ‘die je met grote overwimperde ogen aankijken’.
Berichten uit de vallei, Stefan Brijs, Atlas Contact, € 21,99.
2: Fotograaf en activist
Twaalf National Geographic-natuurfotografen bundelden hun krachten in het boek Human Nature. Dit boek laat zich bekijken en lezen als een groot manifest voor het behoud van de aarde. Bekende fotografen zoals Frans Lanting, Paul Nicklen en Christina Mittermeier vertellen met beeld en tekst hoe slecht de aarde ervoor staat en wat we daaraan (zouden) moeten doen. De verhalen zijn diepgaand en beschrijven zowel het carrièreverloop van de betreffende fotografen als hun huidige bezigheden die meestal volledig in dienst staan van onze planeet.
Natuurlijk ondersteunen alle beelden in dit boek de boodschap van natuurbehoud. Maar ook zonder de – niet vrolijk stemmende – context kun je genieten van de prachtige foto’s van deze topfotografen. En er is in dit boek gelukkig ook ruimte voor avontuur en anekdotes, natuurfotografen maken tenslotte heel wat mee als ze op afgelegen plekken oog in oog staan met de meest bijzondere dieren.
Het doel van deze fotografen is duidelijk: het publiek inspireren en laten beseffen dat ieder individu op deze aarde het verschil kan maken.
Human Nature, Geoff Blackwell en Ruth Hobday, Fontaine uitgevers, € 39,99.
3: Magnifieke zeezoogdieren
Wie ooit dolfijnen met kalfjes heeft zien synchroonzwemmen voor de boeg van een schip, is verkocht. En dan walvissen, over een ‘wauwfactor’ gesproken. Voor wie de 41 soorten walvissen, dolfijnen en bruinvissen die in de zeeën in en rond Europa voorkomen op naam wil brengen, is deze gids een must. Echt geweldig hoeveel ervaring hierin is gebundeld. Werkelijk alles komt aan bod. Van het herkennen van staartvinnen tot de ‘blows’, die per soort verschillen. Waar en wanneer je ze kunt zien, maar ook hun bedreigingen en de wetgeving om ze te beschermen. De 450 magnifiek mooie foto’s maken het boek helemaal compleet. Je zult er nog vele malen doorheen bladeren.
Zeezoogdieren van Europa, Robert Still e.a., KNNV Uitgeverij, € 24,95.
4: Timmerlieden van het woud
Met een lengte van een halve meter, van kruin tot staartpunt, is een zwarte specht niet te missen, zou je denken. Toch valt dat tegen. Deze houthakker van het bos laat zich namelijk niet zo makkelijk zien, blijkt uit de diverse bostochten die Koos Dijksterhuis maakte, vaak samen met onderzoekers.
In De zwarte specht mixt hij wetenschap en beleving op een prettige manier. Intrigerend is bijvoorbeeld het hoofdstuk waarin een zwarte specht op een snijtafel wordt ontleed en Dijksterhuis uitlegt dat een spechtenkop tijdens het hameren op een boom krachten van 1.200 tot 1.400 G krijgt te verduren. Als je bedenkt dat een voetballer tijdens een kopbal 50 tot 100 G krijgt te verduren, snap je hoe vernuftig zijn kop is opgebouwd. Het knappe van dit boek is: voor het lezen dacht je zelden na over de zwarte specht, na het lezen wil je dringend naar buiten om deze specht zelf te zien én te horen.
De zwarte specht, Koos Dijksterhuis, Atlas Contact, € 19,99.
5: Visitekaartje
Het boek De Peel in vier seizoenen is een perfect visitekaartje voor dit Brabantse natuurgebied. Fotograaf Jan van de Kam groeide op aan de rand van de Peel en woont er nu al een halve eeuw middenin. Bij het maken van dit fotoboek kon hij dus putten uit een enorme voorraad. En dat is te zien. In alle seizoenen weet van de Kam de aantrekkelijkste kanten van de Peel te tonen. Daarbij toont hij niet alleen de landschappen maar ook veel detailopnames van planten en dieren.
Om het boek iets meer te maken dan alleen een mooi bladerboek, is er op veel pagina’s een leuk natuurweetje te lezen. En als bonus is er een diepgaand verhaal over het ontstaan en verdwijnen van hoogveen.
De foto’s in het boek zijn misschien niet heel spectaculair, maar geven uitstekend de schoonheid en diversiteit van dit gebied weer. Na het bekijken en lezen van dit boek rest je nog maar één ding: wandelschoenen aan en op naar de Peel!
De Peel in vier seizoenen, Jan van de Kam, € 22. Ook te koop via depeelin4seizoenen.nl.
6: Op zoek naar de sneeuwpanter
De Franse avonturier, filosoof en schrijver Sylvain Tesson ligt op een dag dassen te kijken met de bekende natuurfotograaf Vincent Munier. Voor de rusteloze Tesson is een paar uur stil liggen al een flinke uitdaging. Toch vraagt Munier hem mee voor een extreme expeditie in de Himalaya om op zoek te gaan naar de mysterieuze sneeuwpanter. Tesson gaat mee in de hoop dat de aanblik van de panter zijn hart zal veranderen. Dagen ligt hij in intense vrieskou op grote hoogte te speuren naar een spoor van de panter. “Wat een luxe om een hele dag te kunnen wachten op iets wat waarschijnlijk niet gaat gebeuren!”
Tesson beschrijft de expeditie beeldend en het landschap laat zijn gedachten geregeld afdwalen naar de Tao of een andere filosofie. Dat geeft het reisverhaal een prettige extra laag. Ondertussen is reisgenoot Munier koersvast met maar één doel: de sneeuwpanter fotograferen. En waarom? “De ontmoeting met een dier, is een bron van energie.”
De sneeuwpanter, Sylvain Tesson, Arbeiderspers, € 20,99.
7: Subtiele troost
‘Literatuur kan ons iets leren over alles van waarde op aarde’, schrijft Helen Macdonald in de inleiding van Schemervluchten, een boek met korte natuuressays. Eerder schreef de wetenschapshistorica al het indrukwekkende verhaal De H is van Havik, waarin ze de dood van haar vader probeert te verwerken door een havik te ‘temmen’. Ook in deze bundeling korte essays schemert verlies door. Maar nu meer over wat er verdwijnt aan natuur en door de tijd die stroomt.
Met kalme en subtiele zinnen neemt Macdonald je mee in haar wereld waarin ze wilde zwijnen gaat kijken of met een vogelonderzoeker naar de vogeltrek tuurt op het Empire State Building. Daar ontdekt ze dat de lucht nooit leeg is. ‘Net als de zee is de lucht een uitgestrekt habitat vol leven: vleermuizen en vogels, vliegende insecten, spinnen, met de wind meegevoerde zaden, microben, zwevende sporen.’
Schemervluchten is een boek dat je gevoeliger laat kijken naar de wereld om je heen. En wie dat doet, kan heel even het leven van een dier of een plant laten samenvallen met dat van zichzelf.
Schemervluchten, Helen Macdonald, De bezige bij, € 22,99.
8: Verslaafd aan vliegende bloemen
Verschillende onderzoekers die wetenschapsjournalist Wendy Williams sprak voor haar geweldige boek – dan is dat vast duidelijk – waarschuwden haar: ‘hoe meer je te weten komt over vlinders, des te groter de obsessie’. Dat Williams is betoverd door deze ‘vliegende bloemen’ is duidelijk, maar haar verhaal heeft daar beslist niet onder geleden: het is glashelder en geschreven met kennis van zaken.
In haar zoektocht, waarin ze te weten wil komen hoe vlinders precies leven en waarom ze mensen zo fascineren, neemt ze je mee op haar reis langs onderzoekers en vlinderplekken. Het levert een kleurrijk én diepgaand verhaal op over onder meer de trek van de monarchvlinder, hoe de roltong van de vlinder werkt (het is geen rietje!) en hoe de schubben op vlindervleugels fungeren als verdedigingsmiddel.
De taal van vlinders, Wendy Williams, HarperCollins, € 20.
9: Een mensdier vol twijfels
Schrijfster Pauline de Bok woont een groot deel van het jaar in het noordoosten van Duitsland in de deelstaat Mecklenburg-Vorpommern. Daar heeft ze een huisje met een erf en op dat erf ligt een poel die op een dag droogvalt. Die verdwenen plas water vorm de kern van haar verhaal waarin ze leeft met en tussen de dieren, en waarin ze meebeweegt op het ritme van de seizoenen.
Mooi is vooral de twijfel die haar geregeld overvalt als ‘mensdier’: doet ze wel het goede voor de natuur om haar heen? Niet voor niets noteert ze: “Andere levende wezens hebben geen boodschap aan onze ideeën van wat natuur is, van wat een landschap is.” De Bok is ook jager – ze schreef daar eerder het boek Buit over – en prachtig en liefdevol zijn de delen waarin ze aarzelt om een wasbeer of een vos dood te schieten.
Op een dag keert het water terug in de poel, maar hoe het te behouden zodat insecten en vogels en kikkers er weer van profiteren? Moet ze de oude schietwilg kappen die 300 liter water per dag nodig heeft? De Bok twijfelt, want “voor wie of wat zou dat beter zijn?” In dit boek is de mens een dier tussen de andere dieren. De Bok heeft daar een gevoelig oog voor.
De poel, Pauline de Bok, Atlas Contact, € 22,99.
10: Het groene circus
Rob Bijlsma is niet alleen vogelonderzoeker; bijna elk onderwerp in de natuur heeft zijn belangstelling, van zwerfvuil tot het kappen van bomen en van dikke boswachters tot het aantal mensen op foto’s van jaarverslagen van natuurclubs. Bijlsma, die een fijne ironische ondertoon hanteert, meet, weegt en turft bijna alles op wetenschappelijk niveau. En dat al jarenlang. Al zijn ervaringen en kennis heeft hij gebundeld in het kritische boek Kerken van goud, dominees van hout (een uitspraak van zijn moeder).
Bijlsma is glashelder, want hij heeft ‘geen cursus polderen gevolgd’. De Nederlandse natuurbescherming draait volgens hem om geld en recreanten, natuur is bijzaak. Maar volgens Bijlsma redt de natuur zich wel, daar hoef je niet steeds te kappen en te beheren. En kom bij hem niet aan met de dooddoener dat natuur er is voor de mensen om te ontspannen: “De claim van deze zelfzuchtige mensen zet juist al het andere leven onder druk.”
Kerken van goud, dominees van hout, Rob Bijlsma, Atlas Contact, € 24,99.
11: Het schaap en de wereld
Het schaap heeft het ver geschopt in deze wereld. Zoveel is duidelijk als je dit boek leest. In de verre prehistorie besloot de mens ooit om wilde schapen te gaan domesticeren. Dat was een succes, dankzij een aantal eigenschappen van het schaap, zoals zich kunnen voortplanten in gevangenschap, zich graag laten leiden en de aanleg voor het ontwikkelen van een sterke band met een bepaald gebied. De mens profiteerde van hun melk, vlees, wol en wolvet.
Door dit succes zijn schapen een grote rol in het leven van de mens gaan spelen. Zo zouden er zonder schapen mogelijk nooit huishonden zijn geweest en diverse steden hebben hun ligging te danken aan het feit dat op die plek ooit een marktplaats is ontstaan langs een schapendrijversroute. Zo staat dit prettig geschreven boek vol met (soms verrassende) wetenswaardigheden over het schaap en zijn invloed op de wereld.
Een kleine geschiedenis van de wereld aan de hand van schapen, Sally Coulthard, uitgeverij Terra, € 22,99.
Beste natuurboeken van vorige jaren
- Vorig jaar tipte de redactie onder meer deze drie natuurboeken…
- Houd je meer van zonnige boeken? Dit waren onze boekentips voor de zomer van 2020.
Nu verkrijgbaar: Roots van december 2021
Het nieuwe en extra dikke december- en januari nummer van Roots is nu verkrijgbaar. Inclusief jaarkalender 2022. Bestel Roots snel en makkelijk via onze webshop. Vermeld ‘GRATIS’ bij de kortingscode en je krijgt het nummer zonder verzendkosten (binnen Nederland) thuisgestuurd.”
Foto bovenaan: iStock
