Volgens Muggenradar, de buienradar voor muggen, is de kans op muggen groot in de eerste week van juni. Of we het nu leuk vinden of niet: muggen spelen een rol in het leven van mensen. Als importeur van dodelijke ziektes hebben muggen bijvoorbeeld een grote invloed gehad op de menselijke geschiedenis. Het boek Mosquito maakt duidelijk dat het leven van de mens soms sterk wordt bepaald door kleine en onzichtbare vijanden.
Het klinkt als een slechte film, maar het is realiteit: een hongerige zwerm van circa 110 biljoen muggen vliegt rond op aarde, altijd begerig naar (mensen)bloed. En onbewust brengen ze daarbij hun biologische wapens in stelling, zoals malaria, gele koorts en nog een stel andere ziektes die ze bij zich dragen. De mug is de grootste vijand van de mens en altijd zoemend aanwezig in de frontlinie van de geschiedenis. Vele oorlogen zijn in de afgelopen millennia niet beslist op het slagveld, maar achter de linies, waar soldaten rillend van de koorts op hun veldbed lagen, geveld door de simpele beet van een mug.
77% van de Nederlanders ervan overtuigd is dat de mug alleen steekt, terwijl een mug bijt. Foto: iStock
De dood als rugzak
In Mosquito, hoe de mug de loop van onze geschiedenis bepaalde lees je uitgebreid welke rol deze kleine toppredator, die de dood als een rugzak bij zich draagt, speelt in de historie van de mens. “Door de mug zijn meer doden gevallen dan door welke oorzaak dan ook in de geschiedenis van de mens”, noteert Timothy C. Winegard, hoogleraar geschiedenis in Colorado.
Winegard heeft eens zitten rekenen. Van alle mensen die ooit hebben geleefd (108 miljard mensen) is naar schatting bijna de helft omgekomen als gevolg van een muggenbeet. En nog altijd is de mug een dodelijke vijand. Jaarlijks sterven circa 2 miljoen mensen door ziektes die zijn overgedragen door de mug: een diertje dat al 190 miljoen jaar rondzoemt op aarde.
Mug reist mee
Griezelig hoe actueel dit boek is, nu het coronavirus over de wereld waart. In de inleiding citeert Winegard de historicus McNeill die eens zei: “Het is misschien een zware slag voor onze liefde voor onze eigen soort, om te weten dat onze internationale politiek soms bepaald wordt door een nietig diertje als de mug of een of ander virus.”
En net als bij het coronavirus speelt de mens ook bij de verspreiding van muggenziektes een glansrijke rol: toeristen, soldaten, kooplieden, de mug reist altijd mee in hun kielzog. Vooruit, nog één regel uit het boek, die zowel voor muggen geldt als het coronavirus: “Door onze nieuwsgierigheid, hebzucht, inventiviteit, arrogantie en blote agressie worden ziektekiemen in de wereldwijde wervelwind van gebeurtenissen gestrooid.” Daar valt weinig tegenin te brengen.
Moerassen
Mosquito is een heerlijk boek voor geschiedenisliefhebbers, die graag eens met een frisse blik kijken naar bijvoorbeeld de veroveringstochten van Alexander de Grote, die in juni 323 voor Christus zelf het leven liet door de beet van een mug. En ook het machtige Romeinse rijk bekijk je met andere ogen als je beseft dat het eeuwenlang te kampen had met malaria. Het imposante Rome bijvoorbeeld, was omgeven door moerassen. Men dacht lang dat de oorzaak van de ziekte lag in de giftige gassen die uit de moerassen omhoog wervelden. Niet voor niets betekent ‘mal aria’ in het Italiaans ‘slechte lucht’. Aan de mug dachten ze nog niet.
De moerassen rond Rome vormden een natuurlijke vesting: vijanden die voor de poort van Rome stonden, waren meestal al geveld door malaria en nauwelijks in staat strijd te leveren tegen het Romeinse legioen. Overigens hadden de Romeinen zelf ook altijd last van dit bloeddorstige diertje.
Op dit filmpje zie je exact hoe de mug haar slag slaat.
Niet te onderschatten
En zo krijg je in ruim 500 pagina’s, soms tot op het vermoeiende af, een compleet nieuwe invalshoek op de geschiedenis voorgeschoteld. Keer op keer verbaas je je erover dat een diertje dat de uitgeademde CO2 van mensen al ruikt op 70 meter afstand, zo’n impact heeft gehad op het verloop van de historie. Natuurlijk ging het verval van koninkrijken en keizerrijken door muggen niet van de een op andere dag, maar dat de mug als een sluipmoordenaar rondvloog, toont Winegard mooi aan.
Een ding is helder: de mug mag als vijand nooit onderschat worden. En dat geldt zeker voor een hongerige zwerm agressieve muggen, die een kariboejong met 9.000 steken per minuut letterlijk kunnen leegzuigen. Ter vergelijking: een volwassen mens kan door een muggenzwerm in 2 uur tijd de helft van zijn bloed verliezen. Het advies om binnen te blijven is ineens niet zo moeilijk meer wanneer zo’n hongerige zwerm voor je huis hangt. Klinkt als een slechte film, een zin die we vaker hebben gehoord in 2020.
Mosquito, hoe de mug de loop van onze geschiedenis bepaalde, Timothy C. Winegard, Thomas Rap, € 29,99.
Meer over de mug
- Licht uit, anders komen er muggen op de slaapkamer. Nog altijd hoor je mensen dit roepen als ze ’s avonds naar bed gaan. Maar klopt het wel?
- Muggenlarven fotograferen? Zo doe je dat…
Foto header: Pixabay
