Door de aanhoudende droogte zijn er verschillende bosbranden in Europa. Ook in Nederland zijn er dit jaar al natuurbranden geweest. Brandweer en natuurbeheerders zijn alert, want natuurbranden richten veel schade aan. Of levert het verzengende vuur ook nog iets goeds op voor de dieren en planten? 8 vragen over de impact van bosbranden.
1 Is een bosbrand moeilijk te bestrijden?
Voor de brandweer kunnen natuurbranden knap ingewikkeld zijn. Bij een brand in een gebouw vormen de muren een goede begrenzing. In de natuur krijgen de vlammen alle ruimte. Bovendien is de bereikbaarheid meestal niet optimaal – je moet met grote voertuigen over smalle paden ploeteren – en water is veelal niet makkelijk beschikbaar. Het waait bijna altijd en het verloop van de brand is daardoor minder voorspelbaar.
2 Brandt de ene plant makkelijker dan de ander?
Ja. Loofbomen bijvoorbeeld branden door hun hoge vochtgehalte minder dan naaldbomen met hars. Dopheide brandt sterker dan struikheide die op drogere terreinen groeit.
3 Is de inrichting van het natuurgebied ook van invloed?
Zeker. Een voorbeeld: dennenopschot (jonge takkengroei) aan de rand van een (naald)bos vergroot het brandgevaar. De jonge dennen werken als brandtrap. Boomkronen worden fakkels en de brand kan daardoor onbeheersbaar worden. Op open zandvlakten kan een brand doodlopen.
4 Maakt het iets uit wanneer een brand woedt?
Dat maakt zeker verschil. In de winter zijn veel vogels verdwenen en wordt er niet gebroed. Een winterbrand heeft – tenminste op de heide – eigenlijk nauwelijks negatieve effecten. In het voorjaar en de zomer is het een ander verhaal. Dat is het voortplantingsseizoen. Eieren en jonge vogels sneuvelen dan massaal. Brand in het voorjaar is niet alleen rampzalig voor bijvoorbeeld jonge zoogdieren, maar óók voor een dier als de levendbarende hagedis. Als een vrouwtje door de brand omkomt, sterven ook meteen de jongen in haar buik.
5 Hoe zit het met de insecten?
Bij insecten ligt het eraan of ze het gebied kunnen bereiken en of ze er kunnen overleven. Op de kale bodem kan het erg heet zijn en is voedsel beperkt, al zijn er natuurlijk bijvoorbeeld wel kleine vliegjes die op de warmte afkomen. Sommige spinnen, zoals de gewone wolfspin en sommige loopkevers bijvoorbeeld voelen zich in het verbrande gebied wel thuis.
6 Is de schade tijdens hoogzomer groot?
De hitte bij grote zomerbranden is veel groter. Dat heeft ook grote gevolgen voor de bodem. Die brandt dan veel dieper. Dat betekent dat bodemdieren, waaronder ook bodeminsecten, veel meer last ondervinden. Dat geldt ook voor de schade aan de zaadbank – de voorraad plantenzaden. Door de brand verandert bovendien de chemische samenstelling van de grond en daarmee het voedsel voor planten en dus ook voor dieren.
7 Zijn er ook dieren die profiteren?
Vogels die op kale grond broeden bijvoorbeeld, zoals de kleine plevier en kieviten, kunnen profiteren. Of de spinnen die in stuifzandgebieden leven zoals de grote panterspin. En dan zijn er natuurlijk nog de brandspecialisten; prachtkevers en boktorren die onder de schors van bijna dode bomen hun eieren afzetten. Sommige soorten ruiken een brand op soms wel 60 kilometer afstand! Een van de grootste winnaars is de rugstreeppad. Kaal zand is bij uitstek zijn biotoop.
8 Hoe komen de ‘oude bewoners’ weer terug en gebeurt dat altijd?
Dat ligt eraan of in de nabije omgeving dieren zijn die ook in het verbrande gebied voorkwamen. Als het er genoeg zijn, kan en zal een deel ervan ‘oversteken’ naar het verbrande gebied. Wat de planten betreft, is het niet alleen belangrijk of er in de buurt dezelfde planten groeien, maar ook of er in de bodem een zaadbank – een voorraadje zaden – aanwezig is. Daar waar naaldbos stond, komt heide terug. Vergeet niet dat heide ooit is ontstaan door het verbranden van bos.
Ook interessant om te lezen
- Wie te lang in de zon wandelt, loopt kans op verbranding van de huid. Bij sommige bomen kan iets soortgelijks gebeuren. Bij de beuk bijvoorbeeld.
- De afgelopen jaren waren de zomers in Nederland uitzonderlijk: óf droogte en natuurbranden teisterden de natuur, óf er viel zoveel regen dat er voor enorme overstromingen ontstonden. Ook deze zomer is warm en droog begonnen. Roots blikt terug en stelt de vraag: is de milde Hollandse zomer verleden tijd?
- Een zonneharp op het wandelpad of in het tegenlicht van de zon een vlinder fotograferen: voor natuurliefhebbers speelt de zon een belangrijke rol. Maar opgelet: bescherm je goed tegen het gouden licht, want de uv-straling kan zeer schadelijk zijn.
- De rook van de bosbranden in Australië tastte maandenlang de beschermlaag van onze aarde aan…
- Welke soorten natuurbranden zijn er, wanneer wordt een bosbrand onbeheersbaar en hoe kun je zelf een natuurbrand voorkomen? Je leest het allemaal op de website van het Instituut Fysieke Veiligheid.
Foto bovenaan: Getty Images
