Het is de schreeuwer onder de vogels: de gaai. ‘Voortdurend krassende eikelzoeker’ luidt de letterlijke vertaling van zijn wetenschappelijke naam. Knap is hij ook, en behoorlijk vindingrijk. Tot wel 5000 eikels per maand verzamelt en verstopt hij. Om die later weer op te sporen en te verorberen.
Leefomgeving & voedsel
Van oorsprong is de gaai een vrij schuwe bosvogel. Inmiddels zie je hem steeds vaker in bewoonde gebieden, dus ook in (stads)tuinen. Het aantal gaaien is enorm toegenomen in Nederland en België. De meeste gaaien zijn standvogel en blijven in de buurt van hun broedgebied. De aanwezigheid van eiken is een voorwaarde: eikels vormen een belangrijk deel van hun (winter)voedsel.
In het voorjaar en de zomer voedt de gaai zich vooral met insecten en menselijke voedselrestjes. Hij eet zelfs muizen, eieren en kleine of jonge zangvogels. In de herfst schakelt de gaai over op vruchten (bramen, kersen, frambozen, lijsterbessen) en noten (beukennootjes en hazelnoten). In het najaar en de winter verschalkt hij eikels.
Eikels: verzamelen, heien & terugvinden
Eikels zijn de favoriete voedselbron van gaaien. De oogst begint in oktober, zodra de eikels rijp worden. Fanatiek gaat de gaai eropuit om er zoveel mogelijk te verzamelen. Hij kan maximaal vijf eikels opslaan in zijn krop, de zesde houdt hij vast met zijn snavel. Elke eikel krijgt een eigen plekje. Bij voorkeur daar waar de grond zacht is en hij ze er gemakkelijk in kan drukken. Soms heit de gaai zijn buit in de grond met een paar tikken van zijn snavel.
Brits onderzoek toont dat gaaien hun oogst kilometers in de omtrek begraven. Tot wel 5000 eikels per maand – die ze praktisch allemaal terugvinden. Ze verstoppen hun buit namelijk op plekken die makkelijk te onthouden zijn. Bij een paaltje, stronk of steen bijvoorbeeld. Is er geen geheugensteuntje, dan maakt hij er zelf een door er een takje of steentje neer te leggen.
Wanneer er in de winter minder voedsel te vinden is, graven gaaien hun eerder verstopte eikels een voor een op. In de tussentijd zijn die in de grond zacht geworden: een prima eetbaar hapje.
Gaaien lokken
Heb je een eik in de tuin, dan duikt er vanzelf een gaai op. Vanaf november stropen de gaaien ook tuinen af waar geen eiken staan. Ze zijn vooral verzot op rijgpinda’s, maar snaaien eigenlijk alles wat los en vast zit op en rond voedertafels.
Meer over de gaai
- Elke gaai heeft een unieke ‘streepjescode’ om hem aan te herkennen
- In het najaar zijn er, gemiddeld eens in de acht jaar, ‘invasies’ van hoge aantallen gaaien. Die komen in groepjes uit Oost-, Midden- of Noord-Europa.
- In het bos heeft de gaai de functie van ‘indringer-alarm’ – veel dieren verbergen zich zodra zijn alarmroep klinkt.
- Bepaalde typen gaaien rouwen samen om overleden soortgenoten
- Schreeuwen kan de gaai als de beste, maar zingen kan hij ook. Beluister in dit filmpje het gezang.
Beeld: Pixabay | Tekst: Paul Böhre & Marloes Blom
