Door de opwarming van de aarde stijgt de zeespiegel. Betekent dit voor de Waddeneilanden dat ze straks wegspoelen? Maar hoe kan het dan dat op dit moment de bodem onder de Waddenzee alleen maar stijgt? En dat er steeds vaker moet worden gebaggerd om de veerdiensten in stand te houden? Het een sluit het ander niet uit, zo blijkt. In het Roots februari-nummer bespreken we deze kwestie, hieronder alvast een kort fragment uit het artikel.
Tekst Frans Glissenaar
Wat is er aan de hand?
Uit verschillende toekomstscenario’s voor de gevolgen van de wereldwijde klimaatopwarming blijkt dat ze zeespiegel in het jaar 2100 al meer dan een meter hoger zou kunnen zijn dan nu het geval is. In een interview in de Volkskrant in oktober vorig jaar stelde een hoogleraar klimaatrisico dat zo’n stijging tot ‘verdrinking’ van de Waddenzee zou kunnen leiden. “Dat klopt”, zegt professor Zheng Wang, morfologisch specialist bij Deltares en hoogleraar aan de Technische Universteit Delft. “Dat wil zeggen: als de veronderstelling juist is dat de zeespiegelstijging steeds sneller zal gaan, maar dat weten we natuurlijk nog niet. Als de zeespiegelstijging zich voortzet op het huidige niveau, dan is dat gevaar er zeker niet.”
Een Wulp bij opkomend water in de Waddenzee. Foto: Conny Schotanus
Waarom niet?
“Omdat op dit moment door de afzetting van sediment, zoals klei en zand, de bodem van de Waddenzee twee keer zo snel stijgt als de zeespiegel. Dat kunnen we aflezen aan de bodemgegevens van de Waddenzee, die al bijna honderd jaar worden bijgehouden. Ik ben geen klimatoloog, dus ik durf niets te zeggen over de toekomstige snelheid van de zeespiegelstijging, maar als we naar de huidige gegevens kijken dan is er eerder sprake van verlanding dan verdrinking.”
Waar komt al dat klei en zand vandaan?
“Door menselijk ingrijpen in de afgelopen eeuwen vult de Waddenzee zich met veel zand en slib”, zegt Ernst Lofvers, adviseur morfologie en waterveiligheid van Rijkswaterstaat. “We noemen dat ook wel ‘zandhonger’ van de Waddenzee. Dat zand en slib komt via de zeegaten tussen de Waddeneilanden de Waddenzee binnen. Het zand is afkomstig uit de aangrenzende zandige noordzeekusten en het slib is onder andere afkomstig van kleibanken bij Engeland en België. Vroeger kwam veel zand en slib met hoogwater op de noordelijke kusten van Nederland terecht, maar nu hoopt het zich op voor de dijken die daar nu liggen en ontstaan daar nieuwe wadplaten en zelfs kwelders.”
Zilvermeeuw ‘kraait’ bij zonsopkomst. Foto: topvantexel
Zag de Waddenzee er vroeger anders uit?
“Zeker”, zegt Lofvers. “Zevenhonderd jaar geleden was er bijvoorbeeld nog de Middelzee in Friesland, de Zuiderzee bestond begin vorige eeuw nog en wat nu het Lauwersmeer is was tot 1969 ook gewoon een deel van de Waddenzee. Wij hebben in Nederland door de eeuwen heen handig gebruik gemaakt van dat aangespoelde sediment door die delen steeds weer in te polderen om daar landbouw op te bedrijven. Tot duizend jaar geleden woonden de mensen nog op terpen en overspoelde de zee het omringende land nog geregeld. Het voordeel daarvan was dat het omringende land voortdurend opslibde en zo op natuurlijke wijze perfect meegroeide met de zeespiegelstijging. Om het landgebruik te optimaliseren gingen we echter steeds meer dijken bouwen om zo de zee en het zoute water tegen te houden. Het bekken van de Waddenzee van nu is daardoor tweederde kleiner geworden dan het vóór de Middeleeuwen was. Door die verkleining is er in veel gevallen ook minder water door geulen gaan stromen, waardoor de geulen verzanden en ondieper worden. Vooral de grote afsluitingen van de Zuiderzee en Lauwerszee, maar ook de landaanwinningswerken, leiden nog steeds tot grote veranderingen; op sommige plekken is de wadbodem met meters omhoog gekomen.”
Nog meer natuur
Nog meer leuke weetjes over vogels vind je in het nieuwe februarinummer van Roots. Bestel deze eenvoudig online. Je krijgt het nummer dan zonder verzendkosten thuisgestuurd.
Foto bovenaan: iStock
