Op stammen van dode of verzwakte bomen zoals beuk en berk, zie je vaak de echte tonderzwam. De paddenstoel speelt een belangrijke rol in de kringloop van het bos. Wetenschappers hebben nu ontdekt dat de echte tonderzwam wemelt van het leven: maar liefst 600 soorten vliegen en kevers trekt deze houtzwam aan.
Tijdens een boswandeling zie je geregeld dode bomen liggen. Of er staan langs het pad bomen die langzaam wegkwijnen. Vaak zijn de stammen het domein van paddenstoelen, zoals de echte tonderzwam. Vroeger waren ze een zeldzame verschijning, maar nu er meer dode bomen in onze bossen blijven staan, zijn er ook meer echte tonderzwammen. Deze paddenstoelen vormen een belangrijke schakel in de kringloop van het bos. Ze helpen om dode bomen af te breken en ze geven de voedingsstoffen vrij voor volgende generaties.
Bomen met echte tonderzwammen op het Veluwse landgoed Tongeren.
Schuilplaats
In de volksmond heet de echte tonderzwam ook wel tondelzwam. Dit omdat de gedroogde zwam vroeger werd gebruikt als tondel (licht ontvlambaar materiaal voor het maken van vuur). De zwam is een langzame groeier. Een exemplaar met een diameter van 20 centimeter kan tientallen jaren oud zijn. In de zwammen leven veel soorten kleine insecten, zoals kevertjes en vliegen. Zij eten de echte tonderzwam weer op of ze schuilen er. Maar hoeveel soorten deze paddenstoel precies trok, was niet bekend.
Echte tonderzwammen vind je verspreid door heel Nederland. Deze zijn gefotografeerd op landgoed Staverden op de Veluwe. Foto: Niels Kooyman
600 insecten
Onderzoekers verzamelden daarom op beuken in Europa – van Zweden tot Italië en van Spanje tot Oekraïne – tonderzwammen. Die onderzochten ze op de soortenrijkdom van kevertjes en vliegjes die erin leefden. Wat bleek? De onderzoekers schatten dat er wel tot 600 soorten kevertjes en vliegjes in kunnen leven, zo meldt het Vlaamse Instituut voor natuur- en bosonderzoek. De soortenrijkdom per vruchtlichaam werd vooral bepaald door de grootte van de zwam. Verder bleek dat er opvallend weinig verschillen zijn in soortensamenstelling tussen de verschillende zwammen: een tonderzwam in Zweden bevat vaak dezelfde soorten als eentje uit de Oekraïne.
Echt of niet?
De echte tonderzwam is een meerjarige houtzwam die hoeden vormt met een breedte van maximaal 50 centimeter en een dikte tot 30 centimeter. De eveneens in Nederland voorkomende platte tonderzwam en dikrandtonderzwam behoren echter tot een geheel andere groep van houtzwammen met andere kenmerken. De hoefijzervormige vruchtlichamen van de echte tonderzwam bezitten niet alleen dikker vruchtvlees, ze bevatten ook een opvallende, bruinwitte, gemarmerde kern. Die kern is aan de achterkant vergroeid met de boom waarop hij leeft.
Lees ook:
Draaien echte tonderzwammen aan een boom?
