Europese hoornaars hebben een afschrikwekkende reputatie, maar die slaat nergens op. De dieren komen niet eens op zoetigheid af. Aglaia Bouma neemt het op voor de Europese hoornaar, maar moest daarvoor wel een allergie en een fobie overwinnen.
Toegegeven, het is best even slikken als je voor het eerst een Europese hoornaar ziet vliegen. Een massief insect (het is de grootste wesp van Nederland), met rode niervormige ogen, grote gele kaken en groot geel achterlijf, indringend zoemend, een rode zweem over kop, borststuk en vleugels. En, volgens de verhalen, maar al te bereid om haar angel in mensenvlees te steken.
“Die reputatie is ontzettend onterecht”, zegt Aglaia Bouma. Zij is entomoloog, onderzoeker bij Naturalis en schrijver van boeken over insecten als Insectenrijk en Huisgenoten. “Het komt omdat ze zo groot en zo onbekend zijn. Maar ze zijn helemaal niet agressief. Tenzij je te dicht bij het nest komt. Vijf meter afstand wordt aanbevolen, maar ik ben al vaker probleemloos tot anderhalve meter genaderd, zolang je maar uit de aanvliegroute blijft. Hoornaars komen ons ook nooit lastigvallen bij de picknick of het terras, zoals ‘limonade wespen’ – de gewone wesp en de Duitse wesp – doen.”
Shock
Bouma is op een missie om het gevaarlijke imago van de hoornaar te relativeren. Best opmerkelijk, aangezien ze op haar zeventiende bijna is doodgestoken door een Europese hoornaar. “Ze hadden een nest gemaakt in een vakantiehuisje in Oostenrijk en schrokken zich rot toen na maanden ineens de deur openging. Eentje landde er op mijn borstkas, ik probeerde haar weg te vegen met mijn hand, en werd zes keer gestoken. Het deed niet eens zo heel veel pijn, hoewel de angel van een hoornaar groter is dan die van een gewone wesp. Het gif is daarmee ook vergelijkbaar.
Niet veel aan de hand, dacht ik. Helaas bleek ik allergisch te zijn.” Bouma werd draaierig, kreeg moeite met ademhalen en verloor het bewustzijn. “Ik werd weer wakker in het ziekenhuis. Ik had een anafylactische shock gehad, waardoor een voor een je organen kunnen uitvallen. De dokter zei dat als ik vijf minuten later was binnengebracht, ik het niet had kunnen navertellen.”
Kastenstelsel
Bouma hield een stevige fobie voor insecten over aan het incident. “Als ik een foto zag van een wesp, stond het zweet me al op de rug. Als ik op het terras in mijn ooghoek iets zag fladderen, ging ik al naar huis. Vooral vliegende insecten vond ik eng, maar voor de zekerheid werd ik ook bang voor alle andere insecten.” Zo’n 20 jaar na het voorval besloot ze de strijd aan te binden met haar fobie. “Ik kocht een boekje over wespen, maar durfde dat eerst niet eens te openen. Toen ik eenmaal ging lezen, viel ik van de ene verbazing in de andere. Hun leefwijze, de sociale structuur van de kolonie – ze bleken enorm interessant.”
Hoornaars leven net als andere zogenoemde eusociale wespen en mieren in een soort kastenstelsel met koninginnen, werksters en larven. In mei maakt de koningin in een holle boom een nest van tot pulp gekauwde houtvezels en legt eitjes. Ze jaagt op insecten om de larven te voeden, die uitgroeien tot werksters die het jagen en nestbouwen overnemen. Aan het einde van de zomer groeien uit de eitjes andere koninginnen en mannelijke hoornaars, die gaan paren met hoornaars uit andere nesten. In het najaar sterft de hele kolonie, behalve de bevruchte koninginnen. Zij overwinteren ergens in een holletje.
Paspoort
Naam: Europese hoornaar (Vespa crabro). Soms ook wel ‘paardenwesp’, of ten onrechte ‘horzel’.
(Onder)familie: Vespinae of papierwespen, waartoe ook de limonade-wespen (de gewone wesp en de Duitse wesp) behoren.
Grootte: gemiddeld 3 cm (twee keer zo groot als de gewone wesp).
Verspreiding: in Nederland overal behalve de noordelijke provincies. Veel minder talrijk dan de gewone wesp. Breidt haar leefgebied uit, voornamelijk als gevolg van klimaatverandering.
Leefgebied: vooral open bossen, bosranden.
Actief: mei-augustus.
Tekst: Paul Q. de Vries Foto bovenaan: Getty Images
Meer lezen
- De Aziatische hoornaar rukt op, geef dus vooral waarnemingen door
- Een zweefvlieg lijkt vaak best veel op een wesp, bij en/of hommel en zorgt daardoor al snel voor verwarring. Dit uiterlijk beschermt ze tegen dieren die vliegen eten, maar kost ze soms ook juist het leven omdat ze worden doodgemept door de mens. Zo houd je ze uit elkaar.
- Filmpje: bouwende schoorsteenwespen
