Wie op een zonnige herfstdag door het bos struint, loopt bijna in een levend schilderij. Het heldere zonnetje doet de kleuren van het herfstpalet haast van de bomen knallen. Maar hoe verkleuren bladeren van bomen precies?
Herfstkleuren hebben alles te maken met pigmenten. Normaal gesproken geven de bladgroenkorrels boombladeren hun groene kleur. Dit komt door chlorofyl, dat onmisbaar is voor de zuurstofhuishouding in planten. Het groene chlorofyl zit in grote hoeveelheden in de bladgroenkorrels.
Het verkleuren van bladeren
In de herfst, als het kouder en donkerder wordt, vormt zich aan de voet van het blad een kurklaagje. Hierdoor worden geen stofjes meer naar het blad getransporteerd. De bladgroenkorrels worden langzaam afgebroken, waarna het blad de groene kleur verliest. Wat je dan ziet, wordt bepaald door andere pigmenten.
Meestal kleuren bladeren eerst oranje of geel, wat komt door de stofjes caroteen en xantofyl, onder meer bekend van de wortel en eierdooier. Ze zitten het hele jaar in het blad, maar zodra chlorofyl afbreekt, krijgen zij de overhand. Soms zijn in het blad ook roodkleurende carotenoïden aanwezig, zoals lycopeen, wat het blad de diepgele kleur en warme gloed geeft.
Een beuk in herfsttinten. Foto: Ernst Kremers
Blozende bladeren zorgen voor herfstkleuren
En het rood? Dat komt door anthocyanen, pigmenten uit de flavonoïden-groep. Naast rood kunnen ze ook blauw of paars kleuren, afhankelijk van de zuurgraad. Omdat ze in het bladvocht zitten, zie je deze pigmenten soms ook al aan het begin van de lente in de rossige randen van verse blaadjes. Je vindt ze ook in bessen, kersen en aardbeien. Anthocyanen worden in het afstervende blad aangemaakt uit suikers en zonlicht speelt daarbij een rol. Vandaar dat zonnige herfstdagen bomen als de esdoorn extra mooi laten kleuren.
De Amerikaanse eik verkleurd in de herfst fraai. Foto: Ernst Kremers
Wanneer beginnen bomen te verkleuren?
De berk is een van de eerste boomsoorten waarvan het blad verkleurt in de herfst. Dat kan al beginnen rond eind augustus of begin september. Andere bomen zoals beuk en de zomer- en wintereik beginnen later, meestal rond begin oktober. De top van de herfst is in Nederland in november.
Meer artikelen over bomen
- Is een wilgenkatje een bloem?
- Zijn er naaldbomen die tijdens de herfst hun naalden verliezen?
- Dit zijn de 10 hoogste bomen ter wereld.
- Is ieder blaadje aan een boom uniek, net zoals een vingerafdruk?
Foto bovenaan: Bob Luijks
