We kennen het in Nederland maar al te goed: mist. Niet prettig als je in de auto zit, maar in het bos, op de heide of met een fijn zonnetje is het prachtig. Bijna sprookjesachtig. Hoe ontstaat mist eigenlijk? Wetenschapsjournalist Kim Veenman zocht het uit voor Roots.
Een mistige ochtend in nationaal park De Maasduinen. (Foto: Edwin Giesbers)
Een oude wijsheid luidt: ‘Mist zijn wolken die komen uitrusten op aarde’. Nu zit hier wel een kern van waarheid in, alleen is mist geen wolk: het zijn heel fijne waterdruppeltjes (wel net als in een wolk), maar dan vlakbij de grond. Hoe meer druppels bij elkaar, hoe dichter de mist.
Minuscule druppeltjes
Normaal gesproken zit er water in de lucht in de vorm van waterdamp, waardoor we het niet zien. Maar daalt de temperatuur van de lucht tot onder het condensatiepunt, dan vormen zich waterdruppeltjes die we wél kunnen zien. Mist ontstaat als er veel waterdamp in de lucht zit en de aarde koud genoeg is. Dit gebeurt bijvoorbeeld tijdens een heldere nacht als de grond afkoelt en daarmee ook de vochtige lucht daarboven. Vaak zie je mist daarom op plekken waar water is, dus bij een vochtig weiland of bij een vijver.
Twee soorten
Er zijn twee soorten: stralingsmist en advectieve mist. Stralingsmist ontstaat tijdens een avond of nacht met weinig of geen bewolking en bijna geen wind. Dan koelt de grond sterk af en daarmee ook de lucht bij de grond. Er mag niet te weinig wind zijn, want dan blijven de waterdruppels dan niet in de lucht hangen, maar hechten zich aan de grond of op bijvoorbeeld grassprieten en bomen. Dit heet ‘dauw’. Het mag ook niet te hard waaien, want dan wordt de koude, vochtige lucht vlak boven de grond gemengd met drogere, warmere lucht en ontstaat laaghangende bewolking in plaats van mist.
Zonsopgang met de bloeiende heide in de Maashorst. Foto: Harriette Giesbers
Zee-mist
Advectieve mist ontstaat als relatief warme lucht over een koud oppervlak stroomt. Die lucht koelt dan snel af. Dit gebeurt vaak op zee of boven een koud meer. Bereikt de temperatuur het condensatiepunt, dan ontstaat mist. In Nederland komt dit vooral voor in het (vroege) voorjaar als de Waddenzee, Noordzee en het IJsselmeer nog koud zijn. Soms kan de wind zeemist aan land brengen.
Het is lastig om mist te voorspellen, omdat het ontstaan ervan van veel (ook lokale) factoren afhangt. Zo moeten meteorologen precies weten of het voldoende afkoelt, of er voldoende wind blijft staan en of er op het laatste moment niet ineens bewolking binnenschuift. Toch valt het enigszins te voorspellen: als er brede opklaringen komen na een regenachtige nacht, dan is de kans op mist groot.
Wanneer gevaarlijk?
Mist is pas officieel mist als het zicht minder is dan 1000 meter. Bij dichte mist zie je minder dan 200 meter ver en kan code geel gelden. Bij zeer dichte mist kun je niet verder zien dan 50 meter en kan code oranje worden gegeven. Is het zicht minder dan 10 meter dan geldt code rood, maar dat komt zelden voor.
Wist je dat mist voor een mystieke ervaring kan zorgen? Lees het blog dat Roots-redacteur Daniël Mulder daar over schreef.
