In de rubriek In de ban van… komen mensen aan het woord die een bijzondere fascinatie hebben voor één speciaal aspect van de natuur. In Roots april is dat marien ecoloog Guido Leurs (31), die in de ban is van haaien. Als tiener kon hij uren naar diepzeedocumentaires kijken. Maar vooral vanwege de onterecht slechte reputatie van de haai neemt Guido het blijvend op voor deze koning van de zee.
Hoe komt een jongen uit het Limburgse Venlo aan een fascinatie voor de haai? “Die vraag wordt mij het vaakst gesteld. Begrijpelijk,” zegt Guido Leurs, “het is natuurlijk best bijzonder. Venlo ligt 200 kilometer bij de zee vandaan. Dat ik toch door het dier gefascineerd raakte, had te maken met een paar dingen. Mijn vader keek graag natuurdocumentaires, waardoor ik met de onderzeese wereld kennismaakte, en dankzij het internet kon ik dagenlang naar die vreemde wereld blijven kijken. Maar dat verklaart nog niet waarom ik als een blok viel voor de haai.
Ik weet niet precies waarom juist dat dier me altijd zo heeft aangesproken. Het is natuur lijk een prachtig dier en als je beelden ziet van die trage zwemslag … Die kunnen niemand onberoerd laten. Maar het is misschien wel vooral de slechte reputatie van de haai. Dat is nog steeds een belangrijke motivatie om me met haaien bezig te houden. Bijna niemand kijkt naar hun rol in de ecologie. Terwijl ze ongelooflijk belangrijk zijn in hun ecosystemen.”
Geen menseneters
De haai heeft de naam een killer te zijn. Over het algemeen vinden mensen haaien mooi, maar zijn ze ook doodsbang voor ze. Onterecht, vindt Guido. “Het is misschien vooral die oneindig grote diepzee die mensen angst inboezemt. Voor de haaien zelf is die angst niet nodig. We begrijpen ze zó verkeerd. Veel mensen denken dat alle haaien menseneters zijn. Hetzelfde geldt voor hun familieleden, de roggen. Bijna altijd als ik vertel dat ik met pijlstaartroggen werk, gaat het meteen over Steve Irwin, de man die televisieprogramma’s maakte over dieren en werd gedood door een rog.
Maar het klopt helemaal niet dat alle haaien en roggen mensen doden, en de dieren die dat soms wel doen, zoals de witte haai, de tijgerhaai of de stierhaai, doen dat niet omdat mensen hun normale voedsel zijn. Ze bijten alleen als er sprake is van een vergissing, dat gebeurt weleens bij slecht zicht, of als ze zich bedreigd voelen. Een haai kan denken dat een mens een prooi is. Een surfer die op zijn board ligt is het beste voorbeeld, die lijkt van onderaf op een zeeleeuw.
Een haai heeft geen handen om te voelen en moet in een split second beslissen om wel of niet te ‘testen’ door te bijten. Dat is vaak al dodelijk voor ons, omdat de haai zo’n grote beet heeft. We noemen dit geen aanval, maar een haaienbeet. Wat ook gebeurt, is dat ze toehappen omdat mensen de geur van bloed bij zich dragen wanneer ze een gedood dier bij zich hebben bijvoorbeeld.”
Lees ook:
Welk dier het grootste gevaar vormt ligt er maar net aan hoe je gevaar definieert. Voor deze top tien van gevaarlijkste dieren ter wereld kijken we naar het aantal mensen dat jaarlijks sterft na contact met een dier, wereldwijd.
Even aanraken
Natuurlijk heeft ook Guido weleens angst gevoeld. “Ik denk dat het ook goed is om bij haaien angst te blijven voelen. Dat hoort bij het gezonde respect voor het dier. Het is iets anders dan paniek, ik kan mijn angst controleren. Het is ook de kennis die je opbouwt: ik weet inmiddels wanneer ik het water uit moet. Soms zijn er individuen die geen zin hebben in mij. Dat merk je, ja zeker! Ik praat niet echt met haaien, maar er is zeker communicatie. Het is contact zonder echt contact te hebben. Je kunt heel veel lezen uit hun lichaamshouding en beweging.
Een haai die snel en onvoorspelbaar zwemt is niet op zijn gemak. Als hij om zijn lengteas draait, de borstvinnen omlaag laat gaan en zijn rugspieren gaan bollen, is het helemaal duidelijk. Je merkt ook dat haaien er niet van houden als ze worden ingesloten. De belangrijkste regel is: oogcontact houden. Als je in een groep haaien zwemt, moet je zorgen dat je ze allemaal steeds even aankijkt. Andersom moet je met een groep duikers nooit met z’n allen om een haai heen gaan zwemmen. Dat wil je zelf ook niet. Zorg dat hij de ruimte heeft om weg te zwemmen.
En als je naar hem toe zwemt, wil hij weten met wie hij te maken heeft. Er zwemmen immers nooit dieren naar hem toe! Hij wil dan onderzoeken: ben je prooi of roofdier? Dan kan het gebeuren dat hij je even wil aanraken.”
Benieuwd naar het vervolg van dit interview – onder meer over de nieuwsgierigheid van haaien? Je leest het in Roots april, nu in de winkel en eenvoudig te bestellen via de webshop.
Tekst: Marjolein van Rotterdam Foto bovenaan: Getty Images
Meer lezen
- In de zomer van 2022 werden vier pasgeboren ruwe haaien door onderzoekers opgevist uit de Waddenzee. Het dier gebruikt de Waddenzee (weer) als plek om zich voort te planten. Goed nieuws: wereldwijd gaat het slecht met de ruwe haai.
- In 2021 werd ontdekt dat de valse doornhaai een bioluminescerende haai is. Lees hier alles over die ‘glow-in-the-dark’ haai.
- Roots redacteur Paul Böhre woont in Schoorl en wandelt wekelijks over het strand. Uiteraard om vogels te kijken, maar hij is ook altijd op zoek naar aparte strandvondsten. Deze keer vond hij een bijzonder eikapsel, namelijk van de golfrog.
- Op het menu de haai staan onder meer zeehonden. Lees hier alles over grijze zeehonden en hun witte pups.
Wat je leest in Roots november:
- November + treevember: aanpoten!
- Successtory: de oehoe
- Herfstwandelen in het spoor van de Hierdense Beek (+ routekaart)
- Natuurommetje bij Zuidlaren
- De mooiste lezersfoto’s van eekhoorns
- Film ‘Het wilde België’: in gesprek met de maker
- 11x pretty in pink, van zoutmeer tot roze dolfijn
En nog veel meer. Bestel deze Roots snel – binnen Nederland betaal je geen verzendkosten.
