Als Berend Aukema (72) niet achter zijn computer zijn wantsendatabase zit bij te houden of wantsenartikelen schrijft, dan spiedt hij wel door de microscoop naar opgestuurde of zelf gevangen exemplaren om die op naam te brengen. Het moge duidelijk zijn: Aukema krijgt geen genoeg van wantsen.
De wantsenliefde begon al vroeg bij Berend Aukema: “Mijn vader was een vlinderaar en ik ging, als enige van zijn zes kinderen, met hem mee het veld in. Toen ik een jaar of acht was, ging er een keer een vriend van mijn vader mee die gespecialiseerd was in wantsen. Deze Jan Woudstra vertelde heel enthousiast over wantsen en liet er een paar zien. Ze hadden iets, ik weet het niet, het was gewoon meteen duidelijk dat ik hier meer van wilde weten.
Rond mijn dertiende werd ik lid van de Christelijke Jeugdbond van Natuurvrienden en begon ik ze te verzamelen. Van Jan Woudstra leerde ik hoe je ze moest prepareren. Ik plakte ze met Velpon-lijm (totaal ongeschikt) op zelfgeknipte kartonnetjes of prikte ze op die kartonnetjes in schoenendozen met spelden van de Hema (die gingen roesten). Zo begon ik mijn verzameling. In het begin verzamelde ik vooral waterwantsen, onder meer de staafwants en de waterschorpioen. Die hebben fascinerende, boven het water uitstekende adembuizen.”
De waterschorpioen werd dit jaar verkozen tot insect van het jaar | Foto Tim Faassen
Hengelgraafwants
Berend Aukema wist op die leeftijd ook al dat hij later bioloog wilde worden, en zo geschiedde het ook. Hij specialiseerde zich in insecten. Beroepshalve liet hij de wantsen links liggen. “De wantsen moesten een hobby blijven. Ik promoveerde op loopkevers en ging werken bij de Plantenziektenkundige Dienst. Na mijn pensioen dook ik weer op de wantsen, nu alweer 18 jaar.”
We struinen op de Bennekomse heide. Al snel wijst Barend op een zuringrandwants die bruin is, maar feloranje onder de vleugels blijkt te hebben, en haalt zijn netje door wat struiken. “Aha, een bloemwants, de Anthocoris nemorum, een roofwants die vaak op brandnetels zit. Dat daar is een Plagiognathus arbustorum, een blindwants met een duidelijk herkenbare zwarte streep op zijn dijen. En die kleine beestjes hier zijn larven. Deze van de groene schildwants, die daar van een bloemwants.
Ik hoop trouwens heel erg dat we hier op de hei nog een hengelgraafwants Adomerus biguttatus tegenkomen. Die is nog niet vaak in Nederland gezien, wat ook wel te begrijpen is: hij zit in de grond en alleen bij hengel, dat gele bloemetje daar, zie je het?” Berend veegt door het strooisel onder de hengel, maar nee. “Niks. Zo heb je als wantsenkenner altijd wat om op te hopen: er zijn soorten die nog maar één keer gezien zijn in Nederland. De mooie zuidelijke koolschildwants Eurydema ventralis bijvoorbeeld of de grote wolfsmelkgraafwants Dicranocephalua agilis.”
Groene schildwantsen op een uitgebloeide klaproos | Foto Rachel van der Zwaan
3x Typisch wants
- De familie van de wantsen heet Heteroptera, ‘hetero’=verschillend, ‘ptera’=vleugels. Het eerste paar vleugels is voor de bescherming, het tweede paar, zeer dunne en vaak doorzichtige vliesvleugels, om te vliegen. De twee paar vleugels worden plat over elkaar heen gevouwen.
- De meeste wantsen leven van plantensappen; veel soorten leven van dierlijk voedsel, andere van schimmels (schorswantsen gaan hiervoor met hun stiletten heel diep de schimmeldraden in); weer andere houden het bij bloed. Van duiven, vleermuizen, zwaluwen of zelfs mensen.
- Wantsen worden, net als lieveheersbeestjes, ingezet voor biologische bestrijding. Soms is het lastig, dan vergrijpt de wants die je wilt inzetten tegen witte vliegjes in tomaat zich ook aan de tomaten zelf. De bestrijders blijven ontwikkelen.
Meer wantsen-weetjes lees je in Roots september. Daarin vertelt Aukema ook waarom en hoe er soorten bijkomen, en waarom de wants geen al te best imago heeft.
TEKST MARJOLEIN VAN ROTTERDAM | FOTO’S TIM FAASSEN | RACHEL VAN DER ZWAAN | L. V.D. OETELAAR (FOTO BOVENAAN)
Roots september
Wat je nog meer leest en ziet in Roots september:
- Natuurfilmer Cees van Kempen over the making of van de film Wolf
- Speuren naar (sporen van) de wolf op de Veluwe – hier vast een voorproefje.
- Te voet de Vlaamse Ardennen verkennen
- Jaar van de vliegenzwam
- Lezersfoto’s thema ‘insecten’
Pak ‘m dus mee uit het winkelschap of bestel ‘m eenvoudig online via de webshop. Meer leesplezier? Koop dan het pakket Roots september plus Vogelmagazine Najaar 2022: je betaalt dan geen € 12,50 maar € 10,99.
Meer lezen
- De pyjamawants is een opvallende verschijning. Vanwege zijn rood-zwart gestreepte pak wordt hij ook wel gevangeniswants genoemd.
- Zandloopkevers zijn razendsnel en zien uitstekend met hun enorme ogen. Dat komt goed van pas als ze jagen op hun prooi, zoals andere insecten, maar ook spinnen. Eenmaal tussen de vervaarlijke, als kromzwaarden gekruiste kaken beland is er voor zijn slachtoffer geen ontkomen meer aan – niet voor niets is de Engelse naam van deze kever Tiger beetle. Lees hier meer over de zandloopkever, tijger van het zandpad.
- Wereldwijd gaat het slecht met insecten. En dat is niet alleen slecht nieuws voor de insecten zelf. Het goede nieuws: je kunt de insecten helpen. Met vijf concrete stappen maak je al een positief verschil voor die kleine kruipende, vliegende en zoemende diertjes.
