Kunnen dieren echt natuurrampen voorspellen? Er zijn voorbeelden te over: Olifanten die uren voor een tsunami trompetteren, haaien die kort voor een storm dieper water opzoeken, honden die massaal blaffen voor een aardbeving.
De tsunami in 2004 in de Indische Oceaan eiste vele levens. Maar wat opmerkelijk was: er waren weinig slachtoffers onder de dieren. Het leek wel of zij het gevaarzagen aankomen. Olifanten in een dierentuin op 80 kilometer vanwaar de vloedgolf het land raakte, begonnen luid te trompetteren. Er waren apen die vlak voor de ramp bananen weigerden en het schijnt dat vleermuizen een halfuur voor de tsunami ineens wakker werden. Voelden zij de ramp naderen?
Storm op komst
Deze kwestie is lastig te onderzoeken. Hoe meet je dat aan dieren? Verschillende wetenschappers hebben een poging gedaan. Zo ontdekte de Australische zoöloog Michelle Heupel in 2001 dat haaien in Florida enkele uren voor een tropische storm plotseling de baai verlieten waar ze al maanden verbleven. Ze kwamen terug toen het weer rustig was. Hetzelfde gebeurde bij cycloon Yasi in 2011 in Australië. Hoe die haaien dat weten? Volgens Heupel voelen de haaien een luchtdrukverandering aan via hun binnenoor. Vlak voor een storm daalt de luchtdruk heel plotseling. Een paar millibar is voor haaien al genoeg.
Lichte trillingen
Maar ook bij een aardbeving of tsunami lijken dieren dit te voorspellen; ze vertonen dan apart gedrag, wat wetenschappers seismus abnormal animal behaviournoemen. In een onderzoek in Amerika werden er trillingen veroorzaakt in dierentuinen die vergelijkbaar zijn met een aankomende aardbeving. Wij mensen horen of voelen daar niets van. Sommige dieren reageerden, al was het maar licht: een neushoorn sprong even op en een tijger tilde zijn kop. In een ander onderzoek zagen wetenschappers dat wilde olifanten hun slurf plat op de grond legden vlak voor een aardbeving.
Vuurwerkramp
Tijdens de vuurwerkramp in Enschede in 2000 kwamen diverse meldingen van honden die ’s middags plotseling onrustig werden. Sommige viervoeters woonden wel meer dan 50 kilometer van Enschede vandaan. Hun baasjes ontdekten later wat er op dat tijdstip gebeurd was.
Aardbeving horen
De vraag is met welk zintuig de dieren dit aanvoelen. Waarschijnlijk hebben veel dieren een supergevoelig gehoor. Aardbevingen en tsunami’s maken geluiden met hele lage frequenties die wij niet horen, maar die dieren als olifanten wel oppikken. Daarbij bestaat een aardbeving uit twee soorten trillingen: primaire en secundaire golven. De primaire zijn voor ons onhoorbaar door de lage frequentie en reizen twee keer zo snel vanaf het epicentrum. Die komen dus eerder aan dan de secundaire golven die we wél horen. Bij de tsunami in 2004 bereikten de primaire golven het land een stuk eerder dan de tsunami zelf, wat het diergedrag verklaart.
Ook neushoorns blijken gevoelig voor primaire trillingen
