De levendbarende hagedis is ons kleinste en meest algemene reptiel. Hij voelt zich overal thuis. De levendbarende hagedis is in Nederland de enige hagedis die eieren legt én eierlevendbarend is – en soms in omgekeerde volgorde. Natuurfotograaf Edwin Giesbers vertelt je meer over dit bijzondere reptiel dat ook zijn staart kan afwerpen.
Al wandelend door een natuurgebied, tijdens een zonnige dag, kan het zomaar zijn dat je plotseling vlakbij wat hoort ritselen in de vegetatie. En dat zou zo maar eens een levendbarend hagedisje kunnen zijn dat je stoorde tijdens zijn zonnebaden. Dat zonnen op een open plekje tussen de heide of bijvoorbeeld op een op de grond gevallen tak doen ze graag en lang.
Als koudbloedige dieren hebben ze immers zonnewarmte nodig om op te warmen. Vooral in de ochtend is de kans groot dat je de kleine hagedisjes kunt zien zonnen. Als ze eenmaal opgewarmd zijn, kunnen ze sneller reageren en bewegen, en gaan ze meer op pad om te jagen op spinnen en allerlei insecten.
Heb je eenmaal wat geritsel gehoord dan kun je met een beetje geduld – op gepaste en veilige afstand – ook de open plek in de gaten houden waar wellicht de hagedis lag te zonnen. Vaak keert de hagedis na een paar minuten terug naar zijn favoriete plekje, om daar lekker verder te gaan met zonnebaden. Zo kun je de hagedis toch even wat beter bewonderen, zonder hem of haar te storen.
Wandelende broedmachine
De meeste reptielen, zoals slangen, hagedissen en schildpadden, leggen eieren. Die worden in zand of plantaardig afval gelegd en door de warmte van de zon uitgebroed. Maar enkele reptielen zijn eierlevendbarend. Dit houdt in dat de eieren in het lichaam van het reptiel tot ontwikkeling komen. Bijzonder handig in gebieden waar het wat kouder is en dus de lichaamswarmte van ma reptiel van pas komt. Ook bij de levendbarende hagedis komen de eieren in het moederlichaam tot ontwikkeling. Dat duurt ongeveer drie maanden, maar kan door perioden met meer warmte wat worden verkort.
De jongen komen – omgeven door een dun transparant vliesje: de eischaal – in de zomermaanden ter wereld en zijn dan 4 centimeter groot. Ouderzorg kent de levendbarende hagedis niet – de kleine, donkere jonkies moeten meteen voor zichzelf zorgen.
Levendbarend én eieren leggend
De levendbarende hagedis staat bekend als het enige reptiel dat zowel levendbarend is als eieren legt. Dat laatste gebeurt in twee afzonderlijke subpopulaties: de ene in het zuidwesten van Frankrijk, de andere in het noorden van Spanje. Men nam altijd aan dat het hier ‘relict-populaties’ betrof (de term voor de overblijvende gemeenschap van een soort die bijna (lokaal)uitgestorven is en soms gekenmerkt wordt door een versnipperde verspreiding, red.) die het leggen van eieren nooit hadden ingeruild voor eierlevendbarend. Maar in een nieuw onderzoek komen wetenschappers daar voorzichtig op terug.
Via genetische analyses – om de evolutionaire geschiedenis helder te krijgen – ontdekten de wetenschappers dat de populatie eierleggende hagedissen in Frankrijk inderdaad zo’n relictpopulatie is. Maar de hagedissen in Spanje zouden ooit eieren hebben gelegd, daarna levendbarend zijn geworden, om vervolgens weer eieren te gaan leggen.
Bijzonder – en volgens de Wet van Dollo niet mogelijk. Dit principe, in 1893 door de Belgische paleontoloog Louis Dollo ontwikkeld, gaat ervan uit dat als een complexe eigenschap in de evolutie verloren is gegaan, deze niet meer terugkomt. Evolutie is dus een onomkeerbaar proces, betoogt Dollo. Toch lijkt het erop dat de levendbarende hagedis op zijn evolutionaire schreden is teruggekeerd! De onderzoekers houden een slag om de arm en geven aan dat er vervolgonderzoek nodig is.
Een mannetje (boven) en vrouwtje levendbarende hagedis hebben elkaar gevonden.
Wat eet een hagedis & hoe oud wordt een hagedis?
- De levendbarende hagedis eet ongewervelde dieren als insecten en spinnen.
- De levendbarende hagedis wordt maximaal zo’n 9 jaar, maar gemiddeld vaak slechts zo’n 3 tot 4 jaar. Vrouwtjes leven vaak iets langer dan mannetjes.
Het complete artikel over de levendbarende hagedis, met uiteraard meer mooie foto’s, vind je in Roots juli-augustus.
Meer lezen
- Als in de herfst de najaarsbuien neerdalen en de meeste dieren schuilen, gaat de vuursalamander juist op pad. Niet alleen om voedsel te zoeken, maar ook om te paren. Natuurfotograaf Edwin Giesbers ging op zoek naar de zeldzame amfibie.
- Wat een vraag: waarom ligt een adder vaak op een wandelpad?
- Het álleroudste landdier ter wereld is een reuzenschildpad. Jonathan, zoals het dier genoemd werd, kroop uit het ei in de eerste helft van de negentiende eeuw, zo rond 1832. Hij brengt zijn oude dag door op Sint-Helena, een eiland in de Atlantische Oceaan.
Tekst en foto’s: Edwin Giesbers
