Dat mensen links- of rechtshandig zijn is bekend. Maar links- of rechtspotige muizen, vissen met een voorkeursoog of olifanten met een favoriete slurfwending lijken eerder uit een sprookje dan werkelijkheid. Toch bestaat het echt, schrijft natuurjournalist Monica Wesseling.
Mensen zijn uitgesproken links- of rechtshandig: zo’n 90% heeft de voorkeur voor zijn rechterhand, 10% is linkshandig en een paar procent maakt het niets uit. Voorkeursbenen hebben we ook. Deze voorkeur voor links of rechts (lateralisatie genoemd) heeft zo zijn voordelen: elke hersenhelft heeft een eigen taak, zodat we twee taken tegelijkertijd kunnen uitvoeren.
Wonderlijke resultaten
Maar als lateralisatie zo voordelig is, vind je het dan ook bij dieren, vroegen onderzoekers zich af. Uitgebreid onderzoek volgde, met wonderlijke resultaten. Primaten zijn ook uitgesproken links- of rechtspotig. De verdeling is wel wat evenwichtiger: 40% is links- en 60% is rechtspotig. Gezien de gelijkenis met ons mensen is hun lateralisatie dus wel logisch.
Olifanten slaan hun slurf vaak rechts- of linksom om een graspol om die uit de grond te trekken. Foto: Cocky Anderson
Maar ook muizen vertonen het. Een muis die voedsel uit een buisje moet peuteren waarin maar één poot tegelijkertijd past, doet dat vaak met dezelfde poot. De voorkeur is wel wat minder duidelijk dan bij ons. De muis wisselt nog weleens van poot. Eigenlijk is dat niet zo vreemd; muizen gebruiken hun voorpoten niet zo veel als bijvoorbeeld kangoeroes en vergaande specialisatie is daarmee niet nodig. Kangoeroes graven, poetsen en peuzelen ook met hun voorpoten en zulke fijnmotorische taken vragen specialisatie.
Ogen en slurven
Het overgrote deel van de vogels gebruikt zijn poten slechts om op te staan. Toch komt ook bij de gevederde dieren hersenspecialisatie voor, maar dan van de ogen, zo ontdekten de onderzoekers. De ogen van vogels staan vrij sterk aan de buitenkant van de kop. Ze zien daardoor vooral monoculair en zien met beide ogen verschillende dingen, zo bleek uit een proef met kippenkuikens. Eén oog ‘bedient’ fijnmotorische taken, het andere de grovere handelingen. Kuikens kijken vrijwel steeds met hetzelfde oog naar de grond om granen tussen stenen te pikken. Het andere oog is op de hemel gericht en daarmee op mogelijke vijanden. Ze zijn dus links- of rechtsogig, net als vissen.
Lees meer leuke natuurvragen
Op foto’s van de Noordpool of een ander ijskoud oord, zie je soms dat het ijs en de sneeuw een beetje een blauwe tint hebben. Hoe komt dat? En waarom is sneeuw wit?
Zeehonden, en dan vooral gewone zeehonden, hebben een vriendelijke uitstraling: rond koppie, zacht velletje, grote bruine kijkers. Ondanks dat uiterlijk zijn en blijven het roofdieren met een bek vol scherpe tanden. Maar zijn zeehonden ook gevaarlijk voor mensen?
