De kwestie 'bee-washing': is de honingbij een marketinginstrument?

In de rubriek ‘De kwestie’ de achtergrond van een actuele gebeurtenis, situatie of visie op het gebied van natuur die tot ophef leidt. Deze maand: ‘bee-washing’. Is de honingbij een marketinginstrument?

Ruim tien jaar geleden sloegen imkers en natuurorganisaties alarm: door het toenemende gebruik van insecticiden in de landbouw en het verdwijnen van steeds meer bloemrijke natuur, dreigde de honingbij te verdwijnen uit Nederland. Tal van organisaties en bedrijven gingen zich om de honingbij bekommeren en op steeds meer plekken werden nieuwe bijenkasten geplaatst. Maar is al die aandacht voor de honingbij wel oprecht? Roots duikt in de kwestie ‘bee-washing’.

De honingbij in Nederland

Hoe gaat het met de honingbij in Nederland?

Het gaat redelijk goed; van grote sterfte, waarvan 10 jaar terug sprake was, wordt de laatste jaren niet veel meer vernomen. Sterker nog: op sommige plekken lijkt er eerder sprake van een te groot aantal honingbijen dicht op elkaar. “Het probleem van de zogenoemde colony collapse disorder, waarbij hele bijenvolken in één klap uitstierven, is minder groot geworden”, zegt Linde Slikboer van kenniscentrum voor insecten EIS.

Er is nooit een eenduidige oorzaak van dat massale uitsterven vastgesteld. Maar het leek vooral een gevolg van de verspreiding van de varroamijt. Die kon vermoedelijk zo toeslaan doordat bijen verzwakt waren doordat ze zich voedden met nectar van met neonicotinoïden (chemische stoffen, gebruikt in insecticiden, red.) besmette bloemen. Tegen het gebruik van zulke insecticiden zijn de afgelopen jaren zowel in Nederland als in de EU maatregelen genomen. De varroamijt is nog steeds een bedreiging, maar niet meer in dezelfde mate als 10 jaar geleden.

Waarom worden er dan toch nog steeds allerlei acties gevoerd ten bate van de honingbij?

“Bedrijven willen daar een slaatje uit slaan. Het klinkt namelijk prachtig als je stelt dat je natuur wilt helpen, en bijen zijn daarbij een mooi symbool”, zegt Slikboer. “Maar in de praktijk zijn die acties vaak niet effectief. Sterker nog, ze bieden soms zelfs verkeerde oplossingen, zoals het weggeven van zakjes met bloemenzaden die goed zouden zijn voor de bijen. Vaak zijn dat zaden van uitheemse bloemen, die goedkoop in het buitenland ingekocht worden, maar waar bijen in Nederland niets aan hebben.”

Bijenkasten: nuttig of schadelijk?

Is het dan niet nuttig als bedrijven bijenkasten op het platte dak van hun gebouwen plaatsen?

“Wat ons betreft wel”, zegt Dirk Dekker van de stichting Beelease. Zijn organisatie plaatste bijenkasten bij verschillende bedrijven in Amsterdam, onder meer op het DeLaMartheater en de Heineken Experience. “Wij onderhouden die kasten en zorgen ook voor een bloemrijke omgeving. En die bedrijven sponsoren onze stichting, wij zijn een stichting zonder winstoogmerk en krijgen geen subsidie.”

Hij erkent dat bedrijven mooi weer zouden kunnen spelen met dit soort initiatieven. “Maar we doen veel meer dan alleen die kasten plaatsen. We geven informatie over biodiversiteit en we geven bij veel bedrijven eens per jaar een lezing over hoe ernstig het is met de bedreiging van de natuur. Daar komt altijd veel personeel op af, dus die bijen zijn voor ons een goede manier om bij zo’n bedrijf binnen te komen. Die bedrijven gaan hierdoor natuurlijk niet van de ene op de andere dag een veel duurzamer beleid voeren, maar het gaat natuurlijk ook om bewustwording en dan is elk stapje er één.”

Kan het dan helemaal geen kwaad dat op veel plekken bijenkasten worden geplaatst?

“Het lijkt hartstikke mooi als je op je bedrijfspand in hartje Rotterdam bijenkasten neerzet”, zegt Eric Mahieu, ecologisch imker in Zeeland. “Maar als daar niet veel bloemen bij komen te staan, gaan die bijen toch ergens anders op zoek naar nectar en concurreren ze met de wilde bijen. Je helpt de natuur daar dus helemaal niet mee.”

Gaat het dan niet goed met de wilde bijen in Nederland?

“Nee”, zegt Mahieu. “Er zijn 365 soorten wilde bijen in Nederland en de helft daarvan wordt met uitsterven bedreigd.” Volgens hem is de belangrijkste oorzaak daarvan voedselgebrek. Er zijn te weinig plekken in Nederland waar wilde bloemen staan en waar de bijen kunnen nestelen.

Het vervolg van deze kwestie bee-washing lees je in Roots maart. Daarin licht Staatsbosbeheer toe hoe honingbijen enorme overlast opleveren in onder meer de Biesbosch. Pak Roots maart dus mee uit het winkelschap, of bestel ‘m eenvoudig online via de webshop.