Waar zee is, is strand en waar strand is, zijn schelpen. Het hele jaar rond. Bij elke schelp die hij vindt – en dat zijn er nogal wat – verwondert natuurkenner en schrijver Koos Dijksterhuis zich over de wonderen van de onderwaterwereld.
Tekst: Annemarie Bergfeld
‘Twee derde van de oppervlakte van de aardbol bestaat uit water, en wat we met het blote oog van de zee kunnen zien, is in feite niet meer dan de huid. Wat voor wezens daaronder leven, daarvan weten we bijna niets.’ Deze quote van de Japanse schrijver Haruki Murakami siert de eerste pagina van Noordkrompen, zee-engelen en koffieboontjes – een schelpenboek van Koos Dijksterhuis. De bioloog en journalist is al vanaf zijn jongste jeugd gefascineerd door schelp- en weekdieren. De liefde ontstond op Schiermonnikoog, waar zijn ouders een vakantiehuisje hadden, en is nog altijd even groot.
Voor zijn schelpenboek dook hij diep in de onderwaterwereld en haalde heel wat kennis boven. “Het is zó boeiend wat er onder water gebeurt. Schelpdieren zijn weekdieren waarvan er naar schatting zo’n honderdduizend soorten zijn. Van rond tot puntig, van minuscuul klein tot kolossaal groot, van lomp tot slank, van egaal wit tot de felste tinten geel, rood of oranje, met allemaal hun eigen leefwijze en eigenaardigheden.
Een schelpenbank | Foto Nico van Kappel
“Wat ze allemaal gemeen hebben – laat ik maar met de deur in huis vallen – is een bizar seksleven. Veel schelpdieren zijn mannelijk en vrouwelijk tegelijk en kunnen elkaar bevruchten. Andere kunnen, als ze eenzaam zijn, zelfs zichzelf bevruchten. Oesters doen hun erotische imago eer aan door in een massale orgie tegelijkertijd klaar te komen. Grote kans dat je in de zomer aan de Noordzee weleens melkachtig wit water hebt gezien. Als de temperatuur hoog genoeg is, laten de oesters massaal hun zaadcellen en eitjes los zodat de bevruchting in het water kan plaatsvinden. De kleine larfjes die zo ontstaan, dwarrelen nog een week of drie in het water, daarna vormen ze een schelp en zakken ze naar de bodem.”
Extreem oud
Dijksterhuis zocht naar schelpen in Bretagne, New York Thailand, Afrika en op Spitsbergen, maar zijn favoriete strand is en blijft dat van Schiermonnikoog. En dan vooral de Balg, op de oostpunt van het eiland. Misschien niet geheel toevallig is dat ook de beste Nederlandse plek om de noordkromp te zoeken, zijn favoriete schelp. Een magische schelp ook, vindt hij. “Noordkrompen kunnen extreem oud worden, bij IJsland is er eentje van 507 jaar oud gevonden. Onze Waddeneilanden vormen de zuidelijke grens van hun leefgebied. Héél soms vind je ze op Terschelling of Ameland. Op Schier zijn er meer en met elke meter die je verder oostwaarts loopt, groeien je kansen. Altijd als ik op het eiland ben, zoek ik naar noordkrompen. Ze zijn zeldzaam genoeg om het spannend te maken, maar gelukkig ook weer niet zó zeldzaam dat je er nooit een vindt.”
En dan is er ook nog het mysterie van de linker- en rechterkleppen. “Je vindt vrijwel alleen linkerkleppen. Niet alleen in Nederland, maar overal. Niemand weet waar de rechterhelften blijven, dat is toch bizar?”
Foto: Getty Images
3x typisch schelpen
• De kokkel is de meest algemene schelp van Nederland. Zijn wetenschappelijke naam was tot voor kort cardium edule – eetbaar hart. Als je een doublet (beide schelphelften van een tweekleppige schelp) vindt en dat van de zijkant bekijkt, begrijp je waarom.
• De tepelhoren raspt een gaatje in een schelp en zuigt daar zijn prooi doorheen. Het boren van zo’n gaatje kan wel achttien uur duren, de tepelhoren blijft tenslotte een slak.
• Er zijn ook snellere rovers: de kegelslak schiet gifpijltjes naar zijn prooien af met de snelheid van een pistoolkogel.
Meer weetjes en weten waar je moet zijn om schelpen te zoeken lees je nu in het Roots oktober-nummer. Je bestelt ‘m eenvoudig via deze link.
Roots oktober
In deze editie van Roots:
- Uitheemse eekhoorns in Nederland
- Herfstwandelen in de Biesbosch
- Speuren naar schelpen langs de Noordzee
- En nog veel meer!
Pak ‘m dus mee uit het winkelschap of bestel ‘m eenvoudig online via de webshop. Veel leesplezier!
Nog meer lezen over schelpen?
- Voor schelpenliefhebbers is oostenwind gunstig
- Tel je volgend jaar mee tijdens de Grote Schelpendag? Oa dit kun je verwachten.
Foto bovenaan: Getty Images
