Wespen zijn de nieuwe zomerhelden

Bijen zijn belangrijk en ook een beetje schattig. Wespen hebben beslist geen troetelbeerimago: ze worden vaak beschouwd als lastposten die vervelend kunnen steken. Daarom is 2024 uitgeroepen tot Jaar van de Wesp want het is de hoogste tijd voor een imagoboost.

Zomer! Het heerlijke seizoen waarin het buitenleven wordt gevierd: op een terras van een horecagelegenheid langs het wandelpad of tijdens een picknick in de natuur. Maar niet alleen mensen genieten van het zomerleven. Ook wespen hangen op zomerse dagen graag rond op plaatsen waar taart en andere zoetigheden worden geserveerd. Meestal zijn dit de gewone wesp en de Duitse wesp, die niet voor niets de bijnaam limonadewesp hebben.

De levens van wespen en mensen kruisen elkaar meestal in augustus. Rond die tijd gaan de ‘limonadewespen’ namelijk op zoek naar zoetigheid omdat de wespennesten dan zijn volgroeid en de koninginnen en mannetjes op het punt staan uit te vliegen. De taak voor de nog levende werksters zit er dan op. Ze hoeven de larven in het nest niet meer te voeren met allerlei insecten. De werksters hebben dan wel een probleem, ze krijgen geen beloning meer van de larven in de vorm van zoetigheid. De makkelijkste weg om toch zoetigheid te bemachtigen is het bezoeken van terrassen, campings en picknicks waar mensen zoetigheden nuttigen. En precies daarom hebben ze reputatie van geel-zwarte lastpost.

Schorem met vleugels

“Bijen zijn goed en schattig en nuttig. We houden van ze en terecht”, schrijft de Engelse entomoloog Seirian Sumner in haar boek De wesp (uitgeverij Nieuw Amsterdam, € 27,99). Maar dat wespen worden gezien als de “gangsters van de insectenwereld” en “gevleugeld schorem” is volgens haar onterecht en in haar boek uit 2022 legt ze overtuigend uit waarom mensen van wespen zouden moeten houden.

Een ander initiatief om belangstelling voor wespen aan te wakkeren is het Jaar van de Wesp, een initiatief van Naturalis Biodiversity Center, EIS Kenniscentrum Insecten, de Wespenstichting, de Nederlandse Entomologische Vereniging en de jeugdbonden JNM en NJN.

Johan van’t Bosch is entomoloog bij EIS Kenniscentrum Insecten en heeft als projectleider onder meer het project Jaar van de Wesp onder zijn hoede. “Het is allereerst goed om te weten dat ‘de wesp’ niet bestaat. In Nederland zijn bijna 5.000 soorten wespen bekend. Het is een mooie en diverse groep insecten, die ieder hun eigen plek hebben in het ecosysteem: van rovers tot planteneters tot parasieten.”

Vliegende juwelen

Het Jaar van de Wesp zou je kunnen omschrijven als een charmeoffensief. “Vaak is er vooral aandacht voor de overlast of de verwachte overlast van wespen, maar wij willen laten zien dat ze veel meer zijn dan een lastpost”, vertelt Van’t Bosch. “Net als bijen en zweefvliegen zijn wespen ook bestuivers, alleen is hun rol op dat vlak kleiner. Wespen zijn trouwens ook belangrijke opruimers en ze helpen ons van andere beestjes af: denk aan bladluizen, vliegen, muggen en spinnen.”

Wespen zijn niet alleen nuttig, sommige zijn ook prachtig om te zien. Van’t Bosch is zelf bijvoorbeeld dol op de groep goudwespen die met hun metaalachtige tinten van groen, blauw en geel wel wat lijken op vliegende juwelen. “Ook hun levenswijze is fascinerend, het zijn namelijk koekoekswespen. Dat betekent dat ze hun ei leggen in het nest van andere soorten, vaak graafwespen. Daar leven ze van de voedselvoorraad die de gastheer voor zijn larve heeft verzameld.”

Na de bij nu de wesp

2024 is niet alleen het Jaar van de Wesp; het is bijvoorbeeld ook het Jaar van de Hermelijn en het Jaar van de Huismus. Zo’n speciaal ‘aandachtsjaar’ wordt meestal gehouden omdat het niet zo goed gaat met een bepaalde soort of omdat er meer informatie is gewenst. Geldt dat ook voor wespen?

“Eerlijk gezegd weten we niet exact hoe het gaat met de wespen in het algemeen”, aldus Van’t Bosch. “Maar het jaar is niet bedacht om dat in kaart te brengen. Het is vooral bedoeld om een breder beeld te schetsen en om mensen kennis te laten maken met de diversiteit en schoonheid van wespen. Daarom geven we lezingen, promoten we wespen op onze socialemediakanalen en we houden in augustus (17 tot 25 augustus 2024) een wespentelling waarvoor een speciale zoekkaart is ontwikkeld. Weet je: bijen krijgen altijd veel aandacht, daarom was het hoog tijd om de aandacht eens te vestigen op het fascinerende leven van de wesp.”

Schoorsteenwespen bouwen een klein ‘schoorsteentje’ dat uitkomt in een broedkamer. Video: Henk Lammers

Meer leuke informatie over wespen

• De Europese hoornaar is ook een wesp en entomoloog Aglaia Bouma was eerst doodsbang voor ze, maar tegenwoordig is ze vooral gefascineerd door deze ‘reuzen’.
• Verschillen zweefvlieg of wesp: zo houd je ze uit elkaar…
• Feit of fictie: worden wespen aangetrokken door zoete parfum?
• “Zat ik onlangs op de camping bij de tent te ontbijten met verse jus d’orange en een croissant met jam, verschijnt vanuit het niets ineens zo’n geel-zwarte onruststoker”, schrijft Roots-redacteur Daniël Mulder in een natuurblog.
• Waarom overleeft de wespenkoningin de winter?
• Meer over wespen lees je in ons zomernummer (zie hieronder) van juli en augustus 2024.

Foto bovenaan: Beverley Brouwer