In de rubriek ‘De kwestie’ belicht Roots de achtergrond van een actuele gebeurtenis, situatie of visie op het gebied van natuur die tot ophef leidt. In Roots oktober: Xylella – online schreven we er eind juli al over, nadat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit waarschuwde voor de Xylella-bacterie. Vakantiegangers werden opgeroepen om vooral geen planten uit het buitenland mee naar huis te nemen, want op die manier zou de bacterie kunnen meeliften. Wat is dat eigenlijk voor bacterie en hoe gevaarlijk is die dan?
Wat is de Xylella-bacterie?
Xylella fastidiosa is een bacterieziekte die oorspronkelijk van het Amerikaanse continent komt. Althans, de eerste meldingen van de ziekte kwamen zo’n honderd jaar geleden uit Midden- en Zuid-Amerika, waar de bacterie met name in wijngaarden werd ontdekt. De bacterie nestelt zich in de watervaten van de plant en vermeerdert zich daar snel, waardoor de vaten verstopt raken en de plant door uitdroging sterft. In Europa heeft hij zich de afgelopen jaren vooral in Italië gemanifesteerd, waar hij zich in olijfboomgaarden verspreidde, met als gevolg dat tienduizenden oude olijfbomen stierven en talloze traditionele olijvenproducenten failliet gingen.
Hoe verspreidt deze bacterie zich?
“De bacterie wordt voornamelijk verspreid door het spuugbeestje”, zegt Marieke van Lent, crisisadviseur Plantengezondheid bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). “We noemen dat beestje zo omdat het vocht produceert dat een beetje op spuug lijkt, maar eigenlijk is het een cicade, die ook wel schuimcicade wordt genoemd. Deze schuimcicade komt veel voor in Nederland en kan Xylella verspreiden. In zuidelijke lidstaten zijn het andere soorten cicaden die Xylella verspreiden.”
Is er maar één soort van deze bacterie?
“Nee, hij heeft verschillende varianten”, zegt Peter Bonants van de Wageningen Universiteit & Research, die betrokken was bij een vierjarig onderzoek naar de bacterie en haar verspreiding. “En er zijn honderden verschillende waardplanten, dus planten die gevoelig zijn voor de ziekte, waarop de bacterie zich kan vermeerderen en verder verspreiden.”
Is er iets tegen de ziekte te doen?
Nee. Als een plant eenmaal ziek is gaat die dood en het is amper mogelijk de verspreiding van de bacterie tegen te gaan als hij eenmaal ergens aangeland is. Daarom worden besmette planten geruimd, zodat de cicade geen andere planten kan aanprikken en de bacterie verder verspreidt. “Dit maakt het extreem belangrijk om te voorkomen dat deze bacterie zich ergens in Nederland nestelt, want dan is de ramp niet te overzien”, zegt Van Lent.
“Je kunt natuurlijk de cicades die de bacterie verspreiden met insecticiden bestrijden, maar voor particulieren en gebruik in de groene ruimten zijn daar geen middelen voor toegestaan. Bovendien dood je daarmee nooit honderd procent van de cicades én je doodt ook allerlei andere insecten die je misschien helemaal niet kwijt wilt”, zegt Bonants. De enige remedie is, stelt hij, om planten te ontwikkelen die resistent zijn tegen de ziekte. “In Italië is men bezig met het ontwikkelen van zulke nieuwe olijfboomsoorten, maar dat is een langdurig proces en intussen zijn al veel boomgaarden aangetast. Sterker nog, het gebied waar Xylella voorkomt breidt zich langzaam maar zeker vanuit het zuiden steeds verder naar het noorden toe uit.”
In Italië is men bezig met het ontwikkelen van nieuwe olijfboomsoorten, maar dat is een langdurig proces I Foto Getty Images
Credits: Tekst Frans Glissenaar | Foto’s Getty Images
Roots oktober
Het complete artikel over Xylella vind je in Roots oktober, nu in de winkel en webshop. Daarin ook:
- Uitheemse eekhoorns in Nederland
- Herfstwandelen in de Biesbosch
- Gek van wilde zwijnen
- Speuren naar schelpen langs de Noordzee
En nog veel meer! Pak ‘m dus mee uit het schap of bestel ‘m eenvoudig via de webshop.
Meer lezen
We moeten er nog éven op wachten – eerst de herfst en winter nog. Maar als de temperaturen dan gaan oplopen schieten ze overal als paddenstoelen uit de grond: fleurige stinzenplanten.
