De tomeloze verwondering over de natuur die de Amerikaanse schrijver en natuuronderzoeker John Muir drijft, laat geen ruimte voor fysieke vermoeidheid. Niet in zijn verhalen althans. Eindeloos doorkruist hij bossen, beklimt bergflanken en dwaalt door velden vol bloemen. Het fanatieke buiten zijn en zijn doorzettingsvermogen zat er al vroeg in. In het openingsverhaal van In de wildernis beschrijft Muir hoe zijn jeugd was in Winsconsin. Daar groeide hij op op een boerderij die was omringd met natuur.
Slapen op een zwerfkei
Op een dag, hij denkt dat hij na wat zwemlessen goed kan zwemmen, verdrinkt hij bijna als hij zijn broer David wil laten schrikken die in een bootje zit. Dit ‘vernederende ongeluk’ zit hem flink dwars. Daarom straft hij zichzelf omdat hij door ‘laffe angst bijna het leven had gelaten’. Dus roeit hij naar het midden van een meer, duikt naar de bodem op tien tot twaalf meter diepte en zwemt rustig omhoog. Daarna zwemt hij nog wat rondjes om de boot. Zo neemt hij revanche op zichzelf.
In het verhaal Winterwandeling van een geoloog, hij is dan al ouder, gebeurt iets soortgelijks. Hij verstapt zich tijdens een klimtocht en raakt even buiten westen door een val op de rotsen. ‘“Zien jullie nu wel”, zei ik tegen mijn voeten, op wier onafhankelijkheid ik bij dag en bij nacht, en op elke berg, had leren vertrouwen, “dat krijg je ervan als je je inlaat met domme stadstrappen en onbezielde bestrating”.’ Muir straft zichzelf die avond door op een kale zwerfkei te slapen. Geen ‘kussen van kruidige cederpluimen’ gunt hij zichzelf. ‘Toen ik ontwaakte was al mijn nerveuze getril verdwenen.’ Dit is Muir in een notendop: de natuur is voor hem een heilzame en goddelijke bron.
Natuurschrijver op stoom
John Muir (1838 – 1914) heeft Schotse wortels en verhuist als kind naar Amerika. Daar ontwikkelt hij een grote liefde voor landschappen en natuur. Hij schrijft er veel over en dankzij de inspanningen van Muir werden Yosemite en Sequoia nationale parken. Ook is hij een van de oprichters van de Sierra Club, een milieubeschermingsorganisatie die nog altijd actief is. Een selectie van zijn teksten (negen verhalen in totaal) is gebundeld in In de wildernis, Tochten door Wisconsin, Nevada, Californië en Alaska.
De grote kracht van Muir is zijn verbazing en verwondering over alles wat leeft, vooral planten hebben zijn aandacht. Zelfs stenen beschouwt hij als wezens met een harde buitenzijde. Hier en daar draaft de natuurschrijver door in zijn opsommingen van soorten en aanbidding van de aarde, maar ook na ruim honderd jaar bieden zijn verhalen nog volop inspiratie om zelf de wildernis op te zoeken. Spectaculair is bijvoorbeeld het verhaal Een storm in de bossen. Tijdens een decemberstorm in 1874 snelt Muir naar buiten. ‘Ik wist niet hoe snel ik het bos in moest komen om ervan te genieten.’ Hij klimt in een douglasspar en laat zich heen en weer zwiepen ‘als een rijstvogeltje op een riethalm’. Urenlang zit hij daar in die boomtop en geniet van het gesis van het bos en de ‘sidderende bladermassa’.
De Stille Kern is een gebied in het Horsterwold (Flevoland) waar je mag struinen. Foto: Daniël Mulder
Dodelijke luxe
De verhalen ademen een grote verbondenheid met het landschap en Muir hamert steeds op het belang van de natuur voor de gezondheid van mensen. Daarin was hij een pionier. Soms bromt hij wat over onnozele landschapstoeristen met fototoestellen of natuuraanbidders die loslopend wild afschrikken met hun rode paraplu’s, maar in de kern vindt hij die groeiende aandacht voor de natuur goed: ‘het is een hoopvol teken des tijds’. Wel verbaast hij zich over de angst voor de wildernis: ‘Ik ken niet één Amerikaanse wildernis die net zo gevaarlijk is als een huis in de stad dat ‘van alle moderne gemakken voorzien’ is.’
Het boek is boven alles een lokroep van de wildernis. Kom toch achter je bureau weg, sta op van de bank, stop je smartphone in je jaszak. ‘Overbeschaafde en gespannen mensen, ontwaak uit de dodelijke lusteloosheid van luxe. Trek er kordaat op uit en laat dagenlange onweersbuien de door de duivel gesponnen zorgen van je afspoelen.’ Of begin op zijn minst met een boswandeling.
In de wildernis, John Muir, uitgeverij Van Oorschot, € 19,99. Bestel het boek eenvoudig hier.
