Het is er donker en vaak koud, en ze herbergen onnoemelijk veel geheimen. Geen wonder, gezien die enorme dieptes. Dit zijn de 10 diepste zeeën en oceanen. Het meten en verkennen van die dieptes vergt een sterk staaltje techniek: hoe dieper je afdaalt, hoe hoger de druk.
1. Grote Oceaan – 10.935 meter
De grootste en diepste wereldzee is de Grote Oceaan, ook wel Stille Oceaan genoemd. Het diepste punt in deze zee ligt op een diepte van maar liefst 10.935 meter. Deze zogeheten Challengerdiepte is ook het allerdiepste punt van de aarde, en ligt in de Marianentrog: een 2.500 kilometer lange kloof in de zeebodem bij eilandengroep de Marianen.
In die peilloze diepte is het donker en koud, maar níet stil. Wetenschappers hoorden diep beneden allerlei geraas, geronk en gezang, afkomstig van aardbevingen, een tyfoon, scheepsschroeven, en baleinwalvissen. Er ligt daar diep beneden ook plastic – dat was in 2019 wereldnieuws. Een vlokkreeftje dat er op 7.000 meter diepte leeft werd zelfs vernoemd naar het plastic dat ook in zijn lijfje zat: Eurythenes plasticus.
Onderzoeksschip E/V Nautilus verkende in 2022 middels duiken met ROV’s – op afstand bedienbare voertuigen – zo’n 162.000 km2 van de oceaanbodem. Van hun expeditie maakten ze een filmpje met hoogtepunten, inclusief oh’s en ah’s als ze een wonderlijk (diep)zeedier voor de camera’s zagen verschijnen.
Gemiddelde diepte: 3.688 meter
Diepste punt: de Challengerdiepte in de Marianentrog, 10.935 meter diep
De locatie van de Challengerdiepte (Google Maps)
De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Video: Ocean Exploration Trust/EV Nautilus
Lees ook:
Door de walvisjacht werd de bultrug een bedreigde diersoort. Nu gaat het stukken beter met ‘m, en verkent hij de Noordzee.
2. Atlantische Oceaan – 8.378 meter
Nummer twee in deze top 10 van diepste oceanen en zeeën is de Atlantische Oceaan, met een maximale diepte van 8.378 meter. Dat diepste punt ligt in de Puerto Rico trog, op de grens met de Caribische Zee, en staat bekend als de Milwaukeediepte en Brownsondiepte.
Op de bodem van de Atlantische Oceaan loopt de Mid-Atlantische Rug (MAR): met 16.000 km de langste (onder water) bergketen ter wereld. Hij verdeelt de Atlantische Oceaan in twee enorme bassins, die je zelfs op satellietbeelden terugziet. Op verschillende plekken torent de bergketen boven de zeespiegel uit en vormt daar (vulkanische) eilanden, waaronder IJsland. Er zijn oceaanschoorstenen – onderzeese geisers – maar ook veel zeedieren, zoals koraal en vissen in prachtige kleuren.
Tijdens de ‘Voyage to the Ridge 2022’ expeditie maakten wetenschappers van het Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) unieke beelden van organismen die rondom de MAR leven, waaronder koraal en prachtig gekleurde vissen.
Gemiddelde diepte: 3.338 meter
Diepste punt: de Milwaukeediepte (8.378 m) in de Puerto Rico trog – net wat dieper dan de, ook in de Atlantische Oceaan gelegen, Meteoordiepte (8.265 m)
De locatie van de Puerto Rico trog (Google Maps)
3. Caribische Zee – 7.686 meter
Op de derde plek de Caribische Zee, een randzee van de Atlantische Oceaan. Het diepste punt in deze zee is de Bartlettdiepte in de Kaaimantrog: 7.686 meter diep.
Bij de oceaanschoorstenen, de diepste en heetste ter wereld, is het heter dan 450 graden Celcius. Toch leeft er een garnalensoort, zo ontdekten wetenschappers in 2012. Het diertje (Rimicaris hybisae) heeft geen ogen maar wel hitte receptoren aan de achterkant van zijn kop. NASA-wetenschappers bestuderen hem, en het ecosysteem waarvan hij deel uitmaakt, voor mogelijke aanwijzingen voor leven op andere planeten.
In april 2022 verkenden wetenschappers de Caribische Zee tijdens de Illuminating Biodiversity in Deep Waters of Puerto Rico 2022 expeditie. Ze gingen (met de op afstand bedienbare Global Exlorer) tot een diepte van 1.246 meter en zagen onder meer prachtig koraal en een ribkwal.
Gemiddelde diepte: 2.200 meter
Diepste punt: de Bartlettdiepte in de Kaaimantrog, tussen Jamaica en de Kaaimaneilanden, 7.686 meter.
Zie hier de precieze locatie van de Bartlettdiepte.
4. Zuidelijke Oceaan – 7.437 meter
Op plek vier de Zuidelijke Oceaan, de koudste én jongste van de oceanen. In 2000 gaf de International Hydrographic Organization (IHO) de wateren rondom Antarctica een eigen naam, daarna erkende ook de National Geographic Society dit als vijfde oceaan. Het diepste punt van de Zuidelijke Oceaan is volgens de laatste meting in 2022 de Factoriandiepte in de Zuid-Sandwichtrog, met een diepte van 7.437 meter.
In de Zuidelijke Oceaan stroomt de sterkste zeestroom ter wereld (en de enige die de hele wereld rond stroomt): de Antarctische Circumpolaire Stroom. De blauwe vinvis is daar – als grootste dier op aarde – wel tegenop gewassen. Ook de kleine Adéliepinguïn, die tot zo’n 175 meter diep duikt voor een lekker maaltje, weet er raad mee.
Gemiddelde diepte: 3.270 meter
Diepste punt: de Factoriandiepte, 7.437 meter
De locatie van de Zuid-Sandwichtrog (Google Maps)
Lees ook:
- Koning Keizer: hoe de keizerspinguïn overleeft op Antarctica
- Voor het eerst gemeten: de hartslag van de blauwe vinvis
5. Indische Oceaan – 7.187 meter
Op de vijfde plek in deze top 10 van diepste oceanen en zeeën de Indische Oceaan. Het diepste punt in deze oceaan is 7.187 meter diep en ligt in de Soendratrog – ook wel Javatrog genoemd. De Indische Oceaan is de warmste van de oceanen: vlak bij de evenaar kan de watertemperatuur oplopen tot wel 28 graden Celcius.
In 2022 verkenden onderzoekers van het Australische Museums Victoria de Indische Oceaan bij de Cocoseilanden. Ze zagen er onder meer biolumuninescerende vissen, waaronder de Sloan’s addervis – ook in de Roots top 10 van meest afschrikwekkende vissen. Op 5.000 meter diepte zagen de wetenschappers ook een nog onbekende soort blinde paling. Favoriet bij de onderzoekers was echter, aldus The Guardian, de vleermuisvis.
Gemiddelde diepte: 3.741 meter
Diepste punt: 7.187 meter ergens in de Soendatrog, ten zuiden van het Indonesische eiland Java. Mogelijk zelfs nog dieper: er worden ook dieptes van 7.290 en 7.450 meter gerapporteerd.
Lees ook:
Organismen als levende lichtjes: 10x bioluminescentie in de natuur
6. Noordelijke IJszee – 5.669 meter
Op de zesde plek de zee die de Noordpool omsluit: de Noordelijke IJszee, ook wel Arctische Oceaan genoemd. Het diepste punt van deze zee is de Molloydiepte, een diepte van 5.669 meter op de grens met de Groenlandzee. In 2016 verkenden wetenschappers van het NOAA dit gebied met de Amerikaanse ijsbreker Healy. Boven water zagen ze ijsberen, walrussen en een jonge bultrug, diep onder water zagen ze onder meer een Dumbo octopus en allerlei soorten kwallen.
De Noordelijke IJszee vriest vaak dicht, maar warmt door klimaatverandering snel op. Volgens NOAA’s ‘arctic report card’ van 2022 warmt Arctica minstens tweemaal zo snel op als de rest van de aarde. Waarschijnlijk ligt er over een tijdje in ieder geval ‘s zomers geen arctisch poolijs meer.
Gemiddelde diepte: 987 meter
Diepste punt: de Molloydiepte op 5.669 meter diepte
De locatie van de Molloydiepte (Google Maps)
Deze dumbo octopus werd gefilmd op een diepte van 900 meter, met de op afstand bedienbare Global Explorer. In tegenstelling tot andere soorten octopussen gebruikt de dumbo-octopus vooral zijn vinnen om zich voort te bewegen. Aan die grote oor-achtige vinnen net boven de ogen dankt deze octopus de bijnaam ‘dumbo octopus’ – uiteraard naar de beroemde Disney olifant Dumbo. Video: met dank aan The Hidden Ocean 2016: Chukchi Borderlands, Oceaneering-DSSI
7. Middellandse Zee – 5.267 meter
Met een maximale diepte van 5.267 meter staat de Middellandse Zee op de zevende plek. Dat diepste punt heet de Calypsodiepte, en ligt om precies te zijn in de Helleense trog in de Ionische Zee, deel van de Middellandse Zee. In deze video zie je hoe Victor Vescovo, miljonair en ontdekkingsreiziger, en Prins Albert II van Monaco in 2020 afdaalden naar de Calypsodiepte.
De Helleense trog is een belangrijk leefgebied van zeezoogdieren zoals de potvis en de mediterrane monniksrob – een van de meest bedreigde zeezoogdieren ter wereld. Ze worden bedreigd door (botsingen met) scheepvaart en olie- en gasboringen, WWF voert actie om ze te beschermen.
Gemiddelde diepte: 1.500 meter
Diepste punt: Calypsodiepte op 5.267 meter diepte
8. Golf van Mexico – 5.203 meter
Op plek acht de Golf van Mexico, net als de Caribische Zee een randzee van de Atlantische Oceaan. Het diepste punt van deze zee is de Sigsbeediepte, een driehoekig bassin op zo’n 5.023 meter diepte.
Er zijn talloze expedities geweest in de Golf van Mexico. Wetenschappers zagen er onder meer, op een diepte van 1.585 meter, een chagrijnig ogende soort naaldvis en een aller-schattigst ‘spookvisje’. In 2022 ontdekten wetenschappers er, 600 tot 800 meter diep, een nieuw soort reuzenpissebed van zo’n 26 centimeter.
Ook de met uitsterven bedreigde, pas in 2021 ontdekte, Rice’s baleinwalvis leeft in deze zee. Deze walvis, waarvan er naar schattig nog maar zo’n 50 dieren zijn, komt alleen voor in de (noordelijke) Golf van Mexico.
Gemiddelde diepte: 1.615 meter
Diepste punt: de Sigsbeediepte, een driehoekig bassin op zo’n 5.023 meter diepte
De locatie van de Sigsbeediepte (Google Maps)
Een kortneusdraakvis (chimaera) in de Golf van Mexico. Deze vis staat ook wel bekend als konijnvis en spookvis – je snapt wel waarom. Video: met dank aan NOAA Office of Ocean Exploration and Research, Golf van Mexico 2017
9. Zuid-Chinese Zee – 5.016 meter
De Zuid-Chinese Zee is met een maximale diepte van 5.016 meter net wat minder diep dan de Middellandse Zee. In deze randzee van de Grote Oceaan ligt, in een koraalrif, ook het (vermoedelijk) diepste onderwater-zinkgat ter wereld. Drakengat, door lokale vissers ook wel het ‘Oog van de Zuid-Chinese Zee’ genoemd is 308 meter diep – hier zie je videobeelden van dit gigantische onderwater-zinkgat.
Tot voor kort leefde de doejong (Indische zeekoe) in deze zee, in 2022 werd hij hier verklaard tot ‘functioneel uitgestorven’. Ook met de vijf soorten zeeschildpadden in deze zee gaat het slecht: door illegale handel en verlies van leefgebied zijn ze sterk in aantal afgenomen.
Gemiddelde diepte: 1.212 meter
Diepste punt: 5.016 meter
10. Beringzee – 4.700 meter
Hekkensluiter van deze top tien van diepste oceanen en zeeën is de ijskoude Beringzee, met een maximale diepte van 4.700 meter. De Beringzee warmt op, met grote gevolgen voor het ecosysteem. Het aantal sneeuwkrabben nam af met maar liefst 87% – voor het eerst laste Alaska in 2022 daarom het sneeuwkrabbenseizoen af.
Van juli tot en met september 2022 verkenden wetenschappers onder meer de oostelijke Beringzee tijdens de AleutBio expedition. Hier zie je enkele video’s van de dieren die ze daar zagen.
Gemiddelde diepte: zo’n 1.550 meter
Diepste punt: 4.700 meter
De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Deze wonderlijke diepzeevis, hemelkijker genoemd, zwemt op zo’n 600 tot 800 meter diepte in de Beringzee. Video: Monteray Bay Aquarium Research Institure (MBARI)
Lees ook:
Walrussen overwinteren in de Beringzee – maar in november 2022 was er een walrus in Nederland.
Meer lezen
- De Amerikaanse wetenschapper en miljonair Victor Vescovo is de eerste mens die afdaalde naar het diepste punt van élk van de vijf oceanen. Zijn expeditie ‘Five Deeps’ is gefilmd – de documentaire Deep Planet is te zien op Discovery Channel.
- Triest maar waar: geen zee zo diep of je vindt er plastic. In de Marianentrog zelfs een complete plastic tas. Wetenschappers brengen al het gevonden plastic in kaart via de Deep-sea Debris Database.
- Wil je meer weten over de oceaanbodem? Via de General Bathymetric Chart of the Oceans (GEBCO) heb je toegang tot bathymetrische gegevens van alle oceanen.
Tekst: Marloes Blom Foto bovenaan: Getty Images
Bronnen: o.a. National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), British Geological Survey (BGS), Deep Sea Research Part I: Oceanographic Research Papers, Oceanographic, Nature, Ocean Literacy Portal van Unesco, Geoscience Data Journal, International institute for Law of the Sea Studies (ILSS)
