Als je voor de eerste keer ijshaar ziet, kun je zeer verrast zijn. Wat is dat voor iets moois en kunstzinnigs in het winterse bos? Roots fotografieredacteur René Alblas komt in zijn woonomgeving vaak dit verschijnsel tegen. Het blijft hem fascineren.
“Ik weet nog goed dat ik een aantal jaren geleden voor het eerst ijshaar zag. Liggen er nu ineens overal papieren zakdoekjes op de grond?, was mijn eerste gedachte. Maar bij nadere beschouwing zag ik dat het iets ijzigs was en leek op het haar van de baard van sinterklaas. Thuis ben ik direct in dit verschijnsel gedoken en het bleek ijshaar te zijn. Een wonderlijk verschijnsel dat je op een vroege ochtend in de periode november – maart zomaar in het bos kan tegenkomen. En dan voornamelijk op beuken- en eikenhout
Schimmelurine
Hoe ontstaat dit bijzondere, fotogenieke fenomeen? In dode (loofboom)takken komen bepaalde schimmels voor en bij hun stofwisseling komt onder andere water vrij, een soort van schimmelurine. Dit water wordt door zeer kleine openingen in het dode hout naar buiten geperst. Deze openingen hebben een doorsnee van 0,012 millimeter, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. De straaltjes die naar buiten worden geperst hebben dus al de dikte van een sinterklaasbaardhaar.
Niet bij stevige vorst
Als het een beetje vriest kunnen deze naar buiten geperste waterstraaltjes bevriezen. Belangrijk daarbij is dat er een hoge luchtvochtigheid is, zodat de ministraaltjes direct bevriezen als ze naar buiten geperst zijn en niet verdampen. Zolang het een beetje vriest en de luchtvochtigheid hoog blijft, groeit het ijshaar door en kunnen er dus flinke “lokken” ontstaan. Maar helaas, als het kouder wordt en het steviger gaat vriezen wordt er geen ijshaar meer gemaakt. Als het te koud wordt, neemt namelijk de stofwisseling van de schimmels af en stopt de ijshaargroei.”
Fotografie tips ijshaar
• De lichtomstandigheden om ijshaar te fotograferen zijn meestal niet ideaal. Het zijn vaak zwaarbewolkte dagen en dan ziet het er in het bos allemaal vrij somber uit. Een beetje groen in beeld kan de foto al aanmerkelijk opvrolijken.
• In principe kun je ijshaar heel relaxed fotograferen. Zeker als er veel “behaarde” takken zijn, kun je rustig de meest fotogenieke tak uitzoeken, waar het beste licht op valt. Maar pas op: een zonnestraaltje, een menselijke hand of de warme tong van een nieuwsgierige hond zorgen ervoor dat het ijshaar razendsnel verdwijnt.
• Een zaklampje of het licht van je telefoon kunnen behulpzaam zijn bij ijshaarfotografie. Vaak zijn dit de enige opties voor verlichting omdat het erg moeilijk te voorspellen is wanneer er ijshaarvorming zal zijn. Een ijshaar-excursie met speciale verlichting plannen, is dan ook nagenoeg onmogelijk. IJshaar blijft je verrassen!
Foto bovenaan: Otte Zijlstra
Ook mooi en interessant: hoe ontstaan ijsbloemen eigenlijk?
Wil je meer? Kijk hier voor meer fotoinspiratie.
Foto: Nel Appelmelk
Foto: Gonny Sleurink
