Duizenden vogelaars gingen drie jaar lang op pad om alle vogels in Nederland systematisch in kaart te brengen. Het resultaat is te lezen in het nieuwe boek de Vogelatlas van Nederland. De publicatie maakt duidelijk dat de vogelwereld de afgelopen 40 jaar behoorlijk op z’n kop is gezet.
Klimaatverandering, verstedelijking, schaalvergroting van de landbouw, afname van insecten. Actuele ontwikkelingen die van grote invloed zijn op onze vogels. Zijn er daardoor meer of minder broedvogels en overwinteraars? Welke soorten zijn het meest toegenomen, welke afgenomen? De nieuwe Vogelatlas van Sovon Vogelonderzoek Nederland geeft een uitgebreid overzicht van de actuele verspreiding en trends van broedvogels en wintervogels in ons land.
De putter is een soort die sterk toeneemt in Nederland. Foto Agami Hans Gebuis
Spectaculaire nieuwkomers
Vergeleken met 40 jaar geleden verblijven er tijdens het broedseizoen ongeveer evenveel vogels in ons land. Toch is de samenstelling van onze vogelbevolking gigantisch op zijn kop gezet. Zo zijn er soorten verdwenen, maar ook bijgekomen, waaronder spectaculaire nieuwkomers zoals de zeearend (foto header van Paul Böhre), visarend, wilde zwaan en kraanvogel. Ook zijn er flink meer exoten in ons land gaan broeden.
Steeds uniformer
Ondanks deze nieuwkomers spreken de onderzoekers van een verarming. De samenstelling van vogelgemeenschappen in de verschillende regio’s gaat steeds meer op elkaar lijken. Dit komt doordat een aantal kwetsbare, aan bijzondere landschappen gebonden vogelsoorten, is verdwenen, zoals de klapekster, duinpieper en ortolaan. Tegelijkertijd duiken enkele algemene soorten nu overal op, zoals grote bonte specht en boomkruiper. Hierdoor worden de verschillen binnen Nederland kleiner.
De zomertortel is bijna verdwenen uit Nederland. Foto Agami Rob Riemer
Inrichting landschap
De trends en verschillen in Nederland hebben veel te maken met de inrichting van ons land. Vogels moeten zich niet alleen voortdurend aanpassen aan klimaatverandering en omstandigheden op trekroutes, maar ook aan veranderingen in ons landschap. De Vogelatlas laat goed zien hoe met name broedvogels van het boerenland het zwaar hebben door intensiever landgebruik. In 1975 bestond de helft van de vogelbevolking uit boerenlandvogels, tegenwoordig is dat minder dan 20%.
Niet alleen kommer en kwel
Veel bosvogels profiteren van het ouder worden van de bossen. Ondertussen nemen broedvogels van duin- en heidegebieden verder af en domineren afnames onder kustbroedvogels. Maar het is niet alleen kommer en kwel. Grote zilverreigers werden van dwaalgast tot doodnormale verschijning, en dat slechtvalken weer in allerlei steden zouden jagen en broeden had niemand kunnen voorspellen.
Nieuwe Vogelatlas
De nieuwe Vogelatlas is het meest actuele en betrouwbare naslagwerk over de Nederlandse vogelbevolking tot nu toe. De verzamelde gegevens vormen een belangrijk ijkpunt voor natuurbeleid en -beheer. Fred Wouters van Vogelbescherming Nederland: “De objectieve data van Sovon zijn van onschatbare waarde voor ons beschermingswerk. Dankzij dit geweldige naslagwerk waar al die duizenden tellers aan bijgedragen hebben, kunnen wij ons beschermingswerk effectiever en beter maken.”
Vinger aan de pols
Daarnaast nodigt de bijeengebrachte kennis wetenschappers de komende jaren uit tot verdere analyses over de vraag naar het waarom van de ontwikkelingen. De veranderingen in trends en verspreiding laten zien hoe belangrijk het is om gegevens te blijven verzamelen. Sovon zal dit dan ook blijven doen met hulp van alle vrijwilligers.
Tweede druk
Klik hier voor meer informatie en een inkijkexemplaar. De eerste druk was op de dag van uitbrengen 24 november jl. direct uitverkocht. Vanaf 20 december is het boek weer leverbaar, als het goed is zijn alle bestelling voor het einde van december verwerkt. Bestel hem nu voor hij weer uitverkocht is. Inmiddels zijn er 16.000 exemplaren verkocht!
