Een snavel of bek combineert in feite drie oude en nieuwe onderdelen in één product bij een vogel: de inmiddels wegge-evolueerde voorpoten, mond en de neus. Een multifunctioneel stuk gereedschap: de snavel als precisiewerktuig.
Vogels gebruiken hun snavel niet alleen om te eten, maar ook om te te klimmen, andere soortgenoten te begroeten en het hof te maken, te zingen. En om takken naar een nest te dragen, nestmateriaal te weven, eieren om te draaien, toilet te maken, vocht af te scheiden, andere dieren te doden en te vervoeren, en nog veel meer. Om aan al die doelen te kunnen beantwoorden, variëren de kaken en botten van de snavels van vorm, grootte en kleur. Ze zijn recht of krom, lang of kort, spits of stomp, groot of klein, gekleurd of zwart. Een bloemlezing uit de wondere wereld die snavel heet!
De snavel van een ooievaar is dodelijk groot en scherp. Foto Paul Bohre
Ooievaar – dolkstoot
Ooievaarsnavels zijn groot, zwaar en vrij spits van vorm. Logisch, want behalve baby’s vervoeren ze er ook grote takken mee. Op het nest aangekomen begroeten de beide oudervogels elkaar door luid met hun snavels te klepperen, wat klinkt als het geluid van castagnetten. Menige kikker, rat of mol vindt de dood als hij aan de punt van deze vuurrode dolk wordt gespietst. Maar ook veel kleine prooidiertjes worden er behendig mee opgepikt, zoals insecten, wormen en torren.
Een lepelaar lepelt letterlijk stekelbaarzen achter elkaar naar binnen met zijn lepelvormige snavel. Foto iStock
Lepelaar – barcode
De lepelaar foerageert behoedzaam door ondiep water lopend, met de lepelvormige snavelhelften iets van elkaar. Daarbij zwaait hij woest met zijn kop heen en weer, waarbij hij maaiende bewegingen door het water maakt. De lange lepelvormige snavel bevat extra sensoren, waarmee allerlei lekkere dingen worden opgespoord. Het menu bestaat hoofdzakelijk uit kleine schelpdieren, kreeftachtigen en vissen (vooral stekelbaarzen lust hij graag). De zwarte strepen op de verder gele snavel variëren per individu. Je zou dus kunnen zeggen dat iedere lepelaar zijn eigen streepjescode heeft.
Een toekan plukt met zijn reuzensnavel gemakkelijk de grootste vruchten uit een boom. Foto iStock
Toekan – schijn bedriegt
Als je van zijn gedrag uitgaat, zou je zeggen dat de toekan de kraai van Zuid-Amerika is. Al staat hij er, vooral door zijn exotische snavel, wat gekleurder op. Met het grootste gemak plukken toekans vruchten uit de bomen, die ze vervolgens met achter in de keel gooien. Op dezelfde manier verdwijnen ook insecten en kleine vogels door het keelgat. De snavel van een toekan weegt nagenoeg niets: hij is helemaal hol vanbinnen. Wanneer er een stuk van afbreekt, heeft het dier pech: dat groeit niet meer aan.
Een witte pelikaan gebruikt zijn reuzensnavel als een groot vangnet. Foto iStock
Pelikaan – vangnet
Pelikanen hebben zonder twijfel de grootste bek van allemaal. Een snavellengte van 65 centimeter is geen uitzondering. De ondersnavel bestaat uit een rekbare keelzak, die gebruikt wordt als schepnet om hele scholen vis in één keer naar binnen te werken. Die grote bek is natuurlijk ook heel handig om stenen, takken en plantenmateriaal te vervoeren. Pelikanen sieren daar hun nestrand mee op.
Snavel als precisiewerktuig
Natuurlijk zijn er nog veel meer soorten en maten snavels. Je leest er meer over in het Roots Vogelmagazine.
