De laatste weken komen ze weer massaal binnen: de ganzen die in het grasrijke Nederland komen overwinteren. Waarom vliegen ganzen in een ‘V’?
Soms is het een klein V’tje van een klein groepje ganzen, maar soms is het een V met een hoofdletter. Dan vliegen tientallen of zelfs honderden ganzen bij elkaar. Die V-vorm of V-formatie ziet er zo perfect georganiseerd uit. Waarom vliegen ze toch zo?
Dat heeft alles te maken met efficiëntie. Daar kwamen onderzoekers zo’n 15 jaar geleden achter toen ze pelikanen die over een meer vlogen onderzochten. Ze ontdekten dat de voorste vogel een veel hogere hartslag had dan de rest van de pelikanen in de V. Dat duidde erop dat de voorste vogel meer energie verloor.
Brandganzen maken een geluid als keffende hondjes tijdens de vlucht. Foto: Paul Bohre
Voorganger
In 2014 bewezen Engelse onderzoekers deze theorie met een wetenschappelijk onderzoek naar heremiet-ibissen. Ze rustten de ibissen uit met speciale dataloggers op de rug van de vogels, waarmee ze precies de positie en vleugelslag konden meten. En wat bleek? De typische V-vorm bespaart de vogels inderdaad veel energie. Hoe? De vogels stemmen hun vleugelslagen precies af op de vogel die voor ze vliegt.
Gratis zetje
Dat werkt zo. Als een vogel met z’n vleugels slaat, ontstaan er ronddraaiende wervelingen van lucht vanaf de punt van de vleugel. Als de vogel die erachter vliegt, exact op de juiste plek vliegt, krijgt het gratis en voor niets een zetje mee van de opstuwende luchtdrukverplaatsing. Daardoor hoeft het zelf minder hard met de vleugels te slaan.
De onderzoekers zagen nog iets bijzonders. Want om maximaal te profiteren, moet een vogel precies op de juiste afstand achter z’n voorganger vliegen. Omdat de vleugelslag op en neer gaat, moet de vogel ook zélf precies op het goede moment met de vleugels slaan. Wat het goede moment is, hangt weer af van de afstand tussen de vogels. De perfecte afstand en timing komen daarom nogal nauw. Dus, ook al ziet het er zo simpel uit, het vliegen in een ‘V’ is een aardig complexe bedoeling.
Vliegen in een ‘V’ scheelt vooral grote vogels veel energie. Foto: Getty Images
Waarom vliegen ganzen in een ‘V’?
Als achterste vlieger heb je de meeste energievoordelen. Maar hoe zit dat met de voorste? Die heeft het inderdaad het zwaarst en de positie direct achter de voorste, is ook vrij pittig. Daarom wisselen de V-vliegers hun plek netjes af. Eigenlijk net zoals wielrenners in een slipstream. De energiebesparing is overigens direct een verklaring waarom ganzen niet in hun uppie reizen: dan zou je altijd voorop vliegen. En dat kost een hoop energie.
Meer interessante vogelberichten
- Iedere maand beantwoorden we in Roots interessante natuurvragen in de rubriek ‘Wat een vraag’. Zoals: wordt de steenarend een broedvogel in Nederland?
- Roots maakt de podcast Notenkrakers over vogels en hun geluiden. Luister bijvoorbeeld maar eens naar het geluid van de kolgans.
- Vind je vogels interessant, bestel dan het nieuwste Roots Vogelmagazine. Alle bestellingen binnen Nederland worden gratis verzonden.
- Lees hier waarom dwergganzen ook wel goudoogjes worden genoemd.
Foto bovenaan: Getty Images
