Rond deze tijd, eind april/begin mei, keert de koekoek na een lange reis uit centraal Afrika terug in de Lage Landen. De mannetjes laten zich de komende tijd luid en duidelijk horen, de vrouwtjes zijn lastiger te vinden. Roots geeft antwoord op een aantal koekoek vragen. Zoals: wanneer hoor je de koekoek, hoe herken je ‘m, en hoe zit het met waardvogels?
De beste kans op het zelf zien van de koekoek maak je in de grotere moerasgebieden, zoals de Biesbosch, Oostvaardersplassen, Wieden en Weerribben. Ook in de duinen kun je ‘m zien, op Texel en in de Schoorlse Duinen bijvoorbeeld.
Wanneer hoor je de koekoek, en hoe herken je ‘m?
De koekoek keert vanaf eind april/begin mei terug uit Centraal Afrika. Je maakt tot half juni de beste kans om ‘m te zien, daarna zijn de meeste volwassen vogels stil en wellicht alweer op weg naar het zuiden.
De koekoek is een middelgrote en zeer slanke vogel, met een lange ronde staart en spitse vleugels. Hij is grijs met zwart gestreepte onderdelen en een lange staart. Het mannetje zit vaak open en bloot op een paal of hek, dikwijls met afhangende vleugels en omhooggehouden staart. Qua vlucht kun je deze vogel herkennen doordat hij vaak laag over het terrein vliegt, soms vliegen er zelfs meerderen bij elkaar.
Het geluid van de koekoek
In de Roots-podcast Notenkrakers ontrafelen we maandelijks het geluid van één vogel, die je op dat moment buiten kunt horen. Beluister hier (meer over en van) de koekoek.
Koekoek of sperwer?
Koekoeken lijken verdacht veel op sperwers. In vroeger tijden dacht men zelfs dat de koekoek ’s winters veranderde in een sperwer. Niet zo gek als je beseft dat men destijds simpelweg niet wist dat deze vogels, net als andere trekvogels, naar het zuiden trokken om in het voorjaar weer terug te keren.
De overeenkomsten tussen een koekoek en een sperwer zijn verbluffend groot. Beide vogels hebben knalgele ogen, zijn overwegend grijs van kleur, hebben zwart gestreepte onderdelen en een lange staart.
Ook andere vogels zien een koekoek soms voor een sperwer aan, en raken dan in paniek. Er zijn aanwijzingen dat de koekoek op zo’n moment gebruikt maakt van die verwarring. Ze observeert waar bijvoorbeeld graspiepers vandaan komen als ze achter haar aan komen vliegen; daar zit dan natuurlijk vaak het nest verstopt.
Bekijk ook dit natuurshot van een sperwervrouwtje een haar jongen – gefilmd vanaf grote afstand uiteraard.
Aantal koekoeken gehalveerd; de oorzaken
Sinds de jaren negentig is de koekoekstand gehalveerd, vooral door klimatologische ontwikkelingen. Hun overwinteringsgebied ligt in centraal-Afrika, en de koekoek moet dus de steeds groter wordende Sahara overtrekken om daar te komen. Veel jonge koekoeken overleven die loodzware tocht niet.
Maar er zijn meer redenen dat deze vogel het moeilijk heeft. Zo leeft een volwassen en jongvolwassen vogel vooral van grote harige rupsen. Die zijn hier echter steeds moeilijker te vinden, omdat veel van die vlindersoorten sterk in aantal achteruit zijn gegaan.
Een derde reden voor de achteruitgang heeft te maken met waardvogels. Koekoekwijfjes specialiseren zich in broedgebieden op bepaalde waardvogels; de vogelsoort waarbij zij haar ei in het nest legt. Ook met veel van deze waardvogels gaat het slecht. Zo zijn de tapuit en gekraagde roodstaart in de duinen vrijwel verdwenen, en gaat het minder goed met de heggenmus in de bossen en met de graspieper in het veld.
Meer zien & lezen
- Bekijk deze dichtbij-opname van een roepende koekoek.
- De één vliegt duizenden kilometers terwijl de ander meer rent dan vliegt. Weer een ander was bijna uitgestorven – en wordt nog steeds met uitsterven bedreigd. Wat de vogels in deze Top 10 vogels met de grootste spanwijdte met elkaar gemeen hebben: gigantisch grote vleugels.
Foto bovenaan: Franka Slothouber
