Wie wandelt op en rond Landgoed Tongeren bij het Gelderse Epe, loopt van berg naar dal en van droog zand naar nat grasland. De bossen en heidevelden van de Veluwe grenzen hier namelijk aan het Wisselse Veen. Op deze grensnatuur borrelt water omhoog. Je vindt deze verrassende natuurwandeling in de Roots-wandelgids De mooiste landgoedwandelingen van Nederland.
Op landgoed Tongeren staat een monumentale zomereik. En tussen de boomwortels, die als reusachtige anaconda’s van de boom lijken weg te kronkelen, staat een bankje. Gefilterd zonlicht valt op de bodem, bosvogelgeluiden. Daar móét je even zitten, met je rug geleund tegen de doorleefde schors. De boom staat aan de bosrand van het landgoed en het bankje biedt uitzicht over de landerijen waarop koeien grazen, die nieuwsgierig steeds dichterbij komen.
Deze zomereik is geplant tussen 1750 en 1800. Dat is ongeveer in de tijd dat het Gelderse Tongeren, dat bij Epe ligt, werd gevormd door Nicolaas Wilhelm de Meester. Hij was de burgemeester van Harderwijk en in buurtschap Tongeren eigenaar van vijf boerderijen en een flinke hoeveelheid bouwland en heide. Zijn dochter Cornelia Maria en haar man Jan Hendrik Rauwenhoff erfden in 1768 het Tongerense bezit. Tegenwoordig is het zo’n 5 km groot en nog altijd in particulier bezit. De Tongerense Heide en het Wisselse Veen, die grenzen aan het landgoed worden beheerd Geldersch Landschap en Kasteelen.
Geritsel langs het zandpad
Dit is een wandelroute die grossiert in mooie uitzichtpunten en lanterfantplekken. Al na ruim een kilometer wandelen vanaf het startpunt arriveer je op het eerste uitzichtpunt, dat ligt op de top van een heuvel op 34 meter hoogte. De top biedt een bankje mét uitzicht. Je kijkt hier naar het Smidsveen met golvende heuvels vol struikheide. Hier en daar een ven, waar zonnedauw groeit en witte snavelbies. Wanneer je afdaalt over het smalle zandpaadje tussen de heide ritselt er soms een hagedis. Steeds net te watervlug om te zien of het een zandhagedis is of een levendbarende hagedis.
De weg van het water
Denk aan de Veluwe en als snel verschijnt het beeld van brede zandwegen met berkenbomen, bossen met beuk, eik en naaldbomen, bloeiende heidevelden en droge zandverstuivingen. Droog. Het woord is gevallen. Doordat de regen snel wegzinkt in de zandbodem en veel water ‘verdwijnt’ doordat boomwortels het vocht opnemen, heeft de Veluwe het imago van een gortdroog natuurgebied.
Deels klopt dit, maar aan de randen van de Veluwe komt het water dat dieper in de bodem is gezakt uiteindelijk weer tevoorschijn. Daal je via het Smidsveen en de Tongerense Heide af naar de lager gelegen rand van de Veluwe, dan moet je volgens Remco Oosterkamp, die als beheerder werkt bij Geldersch Landschap en Kasteelen, even opletten: “Onderweg zie je verschillende vennen en in de buurt van de vennen groeit dophei en zelfs klokjesgentiaan langs het wandelpad. Dat zijn soorten die van wat nattere omstandigheden houden. Edelherten gebruiken de vennen trouwens het ook als drinkplaats. ”
De kaart en de routebeschrijving van de wandeling rond landgoed Tongeren vind je in de Roots-wandelgids De mooiste landgoedwandelingen van Nederland. De gps-track van de wandeling kun je hier gratis downloaden.
Lome zomersfeer
Eenmaal in het Wisselse Veen sijpelt er overal water. Dit gebied, dat op Europees niveau bescherming geniet, biedt beekjes en vochtige graslanden. Je wandelt hier over zandwegen in een kleinschalig landschap met hier en daar een boerderij. Oosterkamp vertelt dat ze al sinds 1982 bezig zijn om het Wisselse Veen om te vormen naar natuur. “Dat is een proces van lange adem. Pas als we een stuk boerenland kunnen opkopen, kunnen we weer een stap maken.”
Het ultieme ‘wetlandgevoel’ krijg je even later wanneer je over een houten vlonderpad wandelt en je toch weer wil gaan zitten om te genieten van het uitzicht en de libellen die over het wateroppervlak scheren. Let op: je maakt hier kans op de zeldzame beekoeverlibel, de enige populatie die de Veluwe rijk is. En zo doe je over een wandelroute van 13,5 km dus zomaar een hele dag. Berg de tijd nog maar even op in je rugzak en dompel je onder in de lome zomersfeer van het landgoed, de bossen en de heide.
Foto’s: Theo Bosboom
